روند نزولی تورم و ثبات نسبی قیمت‌ها در یكسال اخیر به‌شدت بر انگیزه سفته بازی در بازار كالاهای بادوام اثر گذاشته است و پس از خروج تدریجی سرمایه‌گذاران آماتور از بازارهای ارز و سكه اكنون اندك اندك از فشار تقاضا بر بازار خودرو نیز كاسته می‌شود. با افزایش تولید خودروهای داخلی به میزان 73 درصد و رشد خودروهای وارداتی به میزان 185 درصد، در پنج ماهه اخیر، رقابت بیشتری بین خودروسازان برای فروش محصولاتشان آغاز شده است كه حاصل این رقابت هم نزدیك‌تر شدن قیمت‌های رسمی به قیمت‌های بازار و هم تسهیل شرایط لیزینگ برای خرید خودروبوده است. به گفته خودروسازان، موجی از انصراف در میان پیش‌خرید‌كنندگان خودرو آغاز شده است؛ به‌گونه‌ای‌كه تعداد انصرافی‌ها در دو ماه اخیر به نزدیك دو برابر ماه‌های قبل از آن رسیده است. این شواهد حاكی از آن است كه از یكسو پیش‌خرید خودرو كه به‌عنوان وسیله‌ای برای حفظ قدرت خرید مردم مدت‌ها مطرح بوده است، اكنون دیگر كارآیی خود را از دست داده و از سوی دیگر انتظار كاهش قیمت به‌واسطه افزایش تولید در ماه‌های آتی باعث شده است تا مردم برای خرید ارزان‌تر به انصراف از درخواست‌های پیش‌خرید خود اقدام كنند. خودرو در حال وداع با نقش یک کالای سرمایه‌ای است و اکنون نقش همیشگی خود به‌عنوان یک کالای مصرفی را بازیابی می‌کند.
موج انصراف از پیش‌خریدها
پایان سفته بازی خودرو
گروه خودرو: همزمان با كاهش نرخ تورم و ثبات قیمت‌ها، خروج سفته‌بازان و سرمایه‌گذاران از بازارهایی كه تا پیش از این سودهایی سرشار و یك‌شبه به همراه داشته‌اند، تداوم یافته است. بر اساس همین روند بازارهایی مانند ارز، طلا و سكه در حالی جذابیت خود را برای سفته‌بازان و سرمایه‌گذاران از دست داده‌اند كه بازار خودرو نیز در همین مسیر طی طریق می‌کند. به‌گفته خودروسازان، مدتی است موجی از انصراف در میان پیش‌خریدکنندگان محصولات آنها ایجاد شده است؛ تا آنجا كه تعداد انصرافی‌ها در نزدیك به دو ماه گذشته كه قیمت‌گذاری خودرو با ابهام و بلاتكلیفی همراه بوده است، با انصرافی‌های 4 ماهه ابتدایی امسال برابری می‌كند.
اگرچه در روند فروش خودروسازان، انصراف از خرید خودرو پس از پیش‌خرید آن اتفاقی طبیعی به شمار می‌رود، اما آن‌طور كه خودروسازان می‌گویند با انتظار ایجاد شده برای كاهش قیمت در میان مشتریان، تعداد انصرافی‌ها بیش‌ازپیش افزایش یافته است. افزایش بی‌سابقه انصرافی‌ها از روند فروش خودروسازان در حالی است كه كارشناسان عقیده دارند این «موج انصراف» از جانب كسانی است كه با هدف سفته‌بازی و كسب سود وارد چرخه خرید خودرو شده بودند نه مشتریان واقعی.
كارشناسان عقیده دارند اگرچه خروج تعداد زیادی از پیش‌خریداران برای خودروسازانی كه حالا برای ادامه تولید به نقدینگی نیاز دارند چندان خوشایند نیست، اما در طولانی‌مدت باعث ثبات قیمت‌ها در نتیجه شفاف شدن معاملات و ورود مشتریان واقعی به این صنعت خواهد شد. در حال حاضر با افزایش تولید خودروهای داخلی و همچنین رشد واردات خودرو به كشور، بازار خودرو با افزایش عرضه همراه شده است.
افزایش عرضه در كنار از بین رفتن فاصله قیمت خودرو در كارخانه و بازار پس از اعلام قیمت‌های جدید، باعث از بین رفتن بیش از پیش حاشیه سود مثبت در بازار شده است، اتفاقی كه خروج گسترده سفته‌بازان از بازار خودرو را در پی داشته است. از سویی در زمان افزایش عرضه، بازار برای جذب مشتری ناچار به عرضه كالا با امتیازهای ویژه خواهد بود كه این فرمول در مورد خودرو نیز صدق می‌كند؛ بنابراین كارشناسان پیش‌بینی می‌كنند از این پس باید در انتظار عرضه خودرو با امتیازهایی ویژه به منظور تحریك تقاضا باشیم، اتفاقی كه به‌خودی‌خود از افزایش قیمت خودرو جلوگیری می‌كند. حال با آغاز موج جدیدی كه باعث خروج سرمایه‌گذارها و سفته‌بازان از بازار خودرو و بازگشت خودرو به جایگاه اصلی خود یعنی همان «كالای مصرفی» شده، ثبات قیمت‌ها و حتی كاهش آنها در طولانی‌مدت محتمل‌ترین پیش‌بینی كارشناسان است.
سرانجام ابهام در قیمت‌گذاری
پس از تازه‌ترین ابلاغیه قیمت خودرو از سوی شورای رقابت، برخی اعضای كمیسیون صنایع و معادن مجلس، با «غیرمنطقی» خواندن نرخ‌های جدید برای محصولات خودروسازان خواستار كاهش 10 تا 30 درصدی قیمت‌ها شدند. این اعتراض‌ها كه با وعده‌های كاهش حتمی قیمت‌ها همراه بود، موجب انتظار بازار برای تحقق این وعده‌ها شد، انتظاری كه حالا نزدیك به دو ماه از آغاز آن می‌گذرد. به عقیده برخی كارشناسان انتظار مشتریان برای كاهش قیمت خودرو كه این روزها به شكل «انصراف از خرید» برای خودروسازان دیده می‌شود، ناشی از كاهش چشم‌گیر فاصله قیمت‌ها در كارخانه و بازار و همچنین تداوم انتظار برای كاهش بیش‌ازپیش قیمت‌ها است.
اگرچه كارشناسان بخش زیادی از انصرافی‌ها را شامل سرمایه‌گذاران می‌دانند و نه مشتریان واقعی، اما مشتریان واقعی نیز در این انصراف سهم دارند. گزارش «دنیای اقتصاد» حاکی از آن است كه انصرافی‌ها از پیش خرید خودرو شامل دو گروه از مشتریان خودروسازان می‌شوند؛ دسته اول و البته بزرگ‌تر آنهایی كه با هدف سرمایه‌گذاری و كسب سود اقدام به پیش‌خرید خودرو كرده بودند و دسته دوم مشتریان واقعی.
مدیر بازاریابی و پیشبرد فروش محصولات سایپا در همین زمینه به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: «ما انتظار داشتیم با اعلام قیمت‌ها از سوی شورای رقابت و نهایی شدن آنها، بازار از بحران فروش خارج شود، اما متاسفانه در پی اعتراض به قیمت‌ها مردم هنوز منتظر كاهش قیمت هستند.» انتظار برای كاهش قیمت‌ها در حالی از سوی مشتریان ادامه دارد و موجب ایجاد موجی از انصراف در كارخانه‌ها شده كه خودروسازان در آخرین روزهای مرداد ماه گذشته، تا 3 درصد از قیمت محصولات خود را کاهش دادند. این میزان كاهش قیمت پس از برگزاری جلسات متعدد میان خودروسازان، شورای رقابت و برخی اعضای كمیسیون صنایع و معادن رخ داد؛ اما كاهش 3 درصدی قیمت برخی پرتیراژها نیز موجب نشد تا مشتریان در رفتار خود تغییر چندانی ایجاد كنند؛ زیرا این میزان كاهش قیمت نیز با اعتراض نمایندگان همراه بود. این بار نمایندگان معترض كه میزان كاهش قیمت را با پیش‌بینی‌های خود همسو نمی‌دیدند، صحبت از طرحی جدید به میان آوردند. طرح جدید نمایندگان مجلس با هدف بازنگری در قیمت‌های تعیین شده برای خودروهای داخلی و همچنین عملكرد شورای رقابت در این زمینه از سوی نمایندگان مجلس تعریف شده است. هر چند چگونگی تاثیر این طرح بر قیمت خودروهای داخلی و فعالیت‌های شورای رقابت هنوز مشخص نیست؛ اما دست‌كم توانسته است بار دیگر بازار را برای ادامه انتظار برای كاهش قیمت‌ها ترغیب كند.
انتظار تمام نشدنی برای كاهش قیمت‌ها
انتظار مشتریان برای كاهش قیمت‌ها در حالی است كه فروزانمهر دلیل اصلی این انتظار را ادامه داشتن اظهارات نمایندگان مجلس می‌داند. او در ادامه می‌گوید: مردم به دلیل صحبت‌هایی كه از سوی نمایندگان مجلس مطرح می‌شود هنوز در انتظار كاهش قیمت هستند، این انتظار حتی پس از كاهش 3 درصدی قیمت‌ها نیز ادامه دارد؛ اما واقعیت این است كه ما با قیمت‌های پیش از این كاهش نیز زیان می‌كردیم. فروزانمهر سه درصد كاهش قیمت را در نتیجه اعتراض نمایندگان می‌داند و می‌گوید: ما این ضرر را پذیرفتیم برای اینكه قیمت‌ها به ثبات برسند و بازار با نهایی شدن قیمت‌ها فعالیت خود را از سر بگیرد، اما متاسفانه بار دیگر برخی اظهارات ضد و نقیض باعث شدند تا بازار همچنان در ابهام به سر ببرد و خودروسازان در حالی كه در آستانه عبور از بحران تولید بودند، با مشكل فروش مواجه شوند. مدیر بازاریابی و فروش سایپا میزان انصرافی‌ها در این شركت را طی نزدیك به دو ماه گذشته، با كل تعداد انصرافی‌ها در 4 ماه ابتدایی امسال برابر می‌داند. این انصراف‌ها اگرچه برای خودروسازان اتفاقی خوشایند نیست، اما به‌زعم كارشناسان اقتصادی می‌توان به ثبات قیمت خودرو در پی این انصراف‌ها خوش‌بین بود.
فروزانمهر در همین زمینه با بی‌سابقه خواندن این انصراف‌ها می‌گوید: وقتی بازار راكد است سرمایه‌گذارهایی كه با هدف كسب سود خودرو پیش‌خرید كرده بودند، انصراف می‌دهند؛ زیرا می‌بینند با ركود بازار حاشیه سود مثبتی كه قبلا وجود داشت از بین رفته است.
او در ادامه از خروج مشتریان واقعی نیز می‌گوید: مشتری‌های واقعی نیز زمانی‌كه موعد پرداخت باقی‌مانده مبلغ خریدشان فرامی‌رسد، در انتظار كاهش قیمت ترجیح می‌هند دست نگه دارند تا شاید قیمت‌ها با كاهش بیشتری همراه شوند. این مدیر فروش عقیده دارد در شركت سایپا هم فروش و هم پیش‌فروش كاهش یافته است. گفته‌های فروزانمهر در حالی است كه در تماس با مدیر بازاریابی و فروش ایران‌خودرو، عبدالله بابایی با رد نكردن انصراف‌ها از خرید، این اتفاق را طبیعی ارزیابی كرد و گفت در این شركت مشكل چندانی در این زمینه وجود ندارد. اما فعالان بازار با اشاره به ركودی كه در حال حاضر در بازار خودرو وجود دارد می‌گویند: ما از این شرایط ناراضی نیستیم. یك فعال بازار به «دنیای‌اقتصاد» می‌گوید: درست است كه خرید و فروش جریان ندارد، اما این شرایط دست‌كم باعث می‌شود ارزش پول و سرمایه افراد برای مدتی ثابت بماند و این باعث جلوگیری از تورم و سود كاذب در این بازار می‌شود. این فعال بازار عقیده دارد ركود بازار در نهایت باقی نخواهد ماند و مشتریان به بازار بازخواهند گشت؛ او می‌گوید: اما مطمئنا ركود بازار با توجه به شرایط فعلی با ثبات قیمت شكسته خواهد شد.