بازار خودرو در اصفهان در ماه‌های اخیر با افت بی‌سابقه معاملات، تداوم رکود و سلطه تقاضای دلالی روبه‌رو شده است؛ کاهش نسبی قیمت‌ها توانسته رونقی به بازار ببخشد و شکاف میان قیمت‌های پیشنهادی و توان خرید واقعی، همچنان یکی از اصلی‌ترین موانع حرکت این بازار است.
بازار خودرو در ایران همواره یکی از شاخص‌ترین بخش‌های اقتصادی و اجتماعی کشور به‌شمار می‌آید؛ بازاری که به‌دلیل پیوند عمیق با سیاست‌های ارزی، تورم، واردات، تولید داخل و حتی رفتارهای روانی مصرف‌کنندگان، همواره در معرض نوسانات و بحران‌های مقطعی و ساختاری قرار داشته است. در سال‌های اخیر، رشد شدید قیمت‌ها، کاهش قدرت خرید، تشدید نابرابری بین عرضه و تقاضا و حاکمیت فضای سوداگری موجب شده، این بازار از حالت یک بازار مصرفی خارج و بیشتر به عرصه‌ای برای سرمایه‌گذاری و دلالی تبدیل شود.
اصفهان، به‌عنوان یکی از قطب‌های اقتصادی کشور، نیز از این تحولات مصون نمانده است. با اینکه بازار خودرو در این استان ظرفیت بالایی از نظر تنوع تقاضا و حجم معاملات دارد، اما شواهد نشان می‌دهد این بازار نیز در ماه‌های گذشته با رکود، نوسان و نبود تعادل همراه بوده است. در چنین شرایطی، بررسی روندهای اخیر ترکیب تقاضا، نوع خودروهای مورد استقبال و چالش‌های ساختاری، می‌تواند تصویری روشن‌تر از وضعیت فعلی و دورنمای بازار ارائه دهد. حال برای بررسی دقیق‌تر دلایل بروز این وضعیت با علیرضا جلوانی، رئیس اتحادیه فروشندگان خودرو اصفهان به گفت‌وگو نشستیم که حاصل آن را در ادامه می‌خوانید:
با توجه به نوسانات بازار در ماه‌های گذشته، وضعیت کلی بازار خودرو در اصفهان را چگونه ارزیابی میکنید؟
بازار خودرو در اصفهان همان‌طور که انتظار می‌رفت، هم راستا با تحولات ملی و اثرات اقتصادی کلان، دچار نوسانات شدید شده است. در زمستان ۱۴۰۳ و به‌ویژه در بهمن و اسفند، با افزایش نرخ ارز و رشد هزینه‌های تولید، قیمت خودروها در بازار به‌طور محسوس افزایشی شد. این رشد قیمت نه‌تنها قدرت خرید مردم را کاهش داد، بلکه موجب شد خریداران دچار تردید و نگرانی شوند و بسیاری از آن‌ها از بازار عقب‌نشینی کنند.
حال این سوال مطرح می‌شود که پس از افزایش شدید قیمت‌ها، بازار چه روندی را در پیش گرفت؟
بعد از آن موج افزایشی با کاهش نسبی نرخ ارز و سیاست‌های کنترلی، بازار تا حدودی آرام شد. قیمت خودروهای داخلی و وارداتی بین ۱۵ تا ۳۰ درصد کاهش پیدا کرد، اما با وجود این اصلاح نسبی، هنوز رکود در بازار حاکم است؛ قیمت‌ها برای سطح تقاضای مردم همچنان بالا به‌نظر می‌رسد و خریدوفروش‌ها به شکل چشمگیری کاهش پیدا است.
آیا این کاهش معاملات در داده‌ها یا بررسی‌های میدانی هم منعکس شده است؟
بله، طبق بررسی‌های میدانی و گزارش‌های رسمی منتشرشده، در بهار ۱۴۰۴، معاملات خودرو در اصفهان تا ۸۰ درصد نسبت به دوره‌های قبلی کاهش داشته است. یعنی بازار در رکود کامل به سر می‌برد و بخش قابل‌توجهی از فعالان در وضعیت «انتظار» هستند. این وضعیت نشان‌دهنده شکل‌گیری یک فضای روانی دوطرفه در بازار است؛ یعنی هم خریدار و هم فروشنده در حالت تردید و صبر هستند که خود موجب رکود عمیق‌تر می‌شود.
در فضای آنلاین خریدوفروش خودرو، آگهی‌های زیادی دیده می‌شود، این با آمار پایین معاملات چطور قابل جمع است؟
همان‌طور که اشاره شد، آگهی‌ها در این حوزه برای خودروهای صفر و کارکرده در بازه‌های قیمتی متنوع بسیار زیاد است، برای نمونه، پژو ۲۰۷ صفر، قیمت‌هایی از حدود نیم میلیارد تا بالای یک میلیارد تومان درج شده، اما واقعیت این است که این آگهی‌ها به معامله منتهی نمی‌شوند، چرا که بازار عملاً قفل است؛ این مسئله نشان‌دهنده شکاف میان قیمت پیشنهادی فروشندگان و توان خرید واقعی بازار است.
در چنین شرایطی، ترکیب نوع تقاضا در بازار چگونه است؟ مصرف‌کننده واقعی در اقلیت است؟
طبق برآوردها، حدود ۸۰ درصد از خریدهای فعلی در بازار خودرو مصرفی نیستند، بلکه با هدف حفظ سرمایه یا کسب سود انجام می‌شوند. تنها ۲۰ درصد تقاضا از سوی مصرف‌کنندگان واقعی است. این نسبت به‌وضوح نشان می‌دهد که بازار بیشتر تحت‌تأثیر انگیزه‌های سوداگرانه است. در دوره‌هایی که قیمت خودرو روند صعودی دارد، تقاضای سرمایه‌ای بالا می‌رود و زمانیکه قیمت‌ها دچار اصلاح می‌شوند، اینگونه تقاضا هم به سرعت افت می‌کند.
در میان مدل‌های موجود، کدام خودروها بیشترین تقاضا را در بازار فعلی دارند؟
تقاضا به‌شدت به سمت خودروهای اقتصادی و دست‌دوم با قیمت زیر ۶۰۰ میلیون تومان رفته است. این رده قیمتی در هفته پایانی اردیبهشت حدود ۶۵ درصد از حجم معاملات را به خود اختصاص داده. خودروهایی مثل پژو ۲۰۶ (تیپ ۲ یا ۵)، سمند، دنا، تیبا و خانواده کوئیک از پرفروش‌ترین خودروهای داخلی هستند. کوئیک در واقع همان پراید جدید سایپا است و به‌دلیل قیمت مناسب، تقاضای بسیاری دارد، همچنین خودروهایی مانند تارا و هایما هم اخیراً رشد قابل‌توجهی در فروش داشته‌اند، به‌طوری که تارا حدود ۱۳۰ درصد و هایما تا ۱۴۸ درصد افزایش فروش را تجربه کرده‌اند.
در بازار اصفهان، به جز قیمت، چه ویژگی‌هایی در انتخاب خودرو مؤثر است؟
یکی از نکاتی که در خرید خودرو معمولاً در نظر گرفته می‌شود، رنگ اتوموبیل است. در اصفهان، رنگ سفید محبوب‌تر از رنگ‌های تیره همچون مشکی است. چرا که گرمای کمتری جذب می‌کند و دوم خَش و لکه را کمتر نشان می‌دهد، همچنین از نظر هزینه تعمیر و نگهداری اقتصادی‌تر است و خریداران اغلب به این نکات هم توجه دارند.
اگر بخواهیم به‌طور کلی چالش‌های کلان و ساختاری در حوزه خودرو را بررسی کنیم، به چه نکاتی می‌توان پرداخت؟
از جمله چالش‌های کلان می‌توان به مواردی همچون؛ تحریم‌ها و تکیه بر قطعه‌سازی داخلی، محدودیت واردات قطعات و وابستگی به تولید داخل، مشکلاتی را در تأمین و افزایش هزینه‌ها برای قطعه‌سازان و خودروسازان ایجاد کرده است. قیمت‌گذاری دستوری، اختلاف بین قیمت کارخانه‌ای و بازار آزاد موجب زیان خودروسازان و تقویت دلالی شده است. نوسانات نرخ ارز و تورم انتظاری، این عوامل، از محرک‌های اصلی افزایش قیمت خودرو در سال‌های اخیر بوده‌اند. کاهش قدرت خرید مردم، حتی با کاهش نسبی قیمت‌ها، توان خرید خودروهای داخلی و خارجی همچنان پایین است. رقابت وارداتی، ورود محدود خودروهای خارجی و کاهش تولید داخلی، تعادل بازار را بر هم زده است.
جمع‌بندی و نظر شما از آینده بازار خودرو چیست؟
بازار خودرو در اصفهان درحال‌حاضر، در وضعیت رکودی عمیق قرار دارد. معاملات بسیار پایین، قیمت‌های بالا و سهم بالای تقاضای غیرمصرفی، تصویری مبهم از آینده ترسیم کرده‌اند. بدون اصلاح سیاست‌های ساختاری از جمله در حوزه قیمت‌گذاری، تأمین قطعه و سیاست‌های ارزی، بعید است بازار در کوتاه‌مدت به رونق بازگردد.