در نیمه نخست سال‌جاری اگر‌چه واردات خودرو نسبت به سال گذشته از سرعت نسبی برخوردار بود با این حال سیاست‌های یک بام و دو هوای دولت باز هم مانع از تنظیم بازار به واسطه وارداتیها شد. طبق آخرین آمارهای ارائه‌شده از سوی گمرک، تعداد کل خودروهای سواری ترخیص قطعی در شش ماه اول سال‌جاری ۲۲هزار و ۲۶۴ دستگاه بوده است. ارزش این تعداد خودرو ۴۳۸میلیون و ۶۶۸هزار دلار بوده، این در شرایطی است که ارزش خودروهای وارداتی در سال گذشته ۳۶میلیون و ۵۶۵هزار دلار برای هزار و ۷۳۶دستگاه خودرو بوده است. در ۶ماه نخست نیز، شرکت‌های معینخودرو ایرانیان با واردات پنج‌‌‌‌هزار و ۶۵۰دستگاهی، سایپا با واردات پنج‌‌‌‌هزار و ۴۴۵دستگاهی، بهمن موتور با واردات هزار و ۶۵۰دستگاهی و کرمانموتور با واردات هزار و ۵۲۴دستگاهی، چهار واردکننده اصلی خودروی سواری بوده‌‌‌‌اند.
22هزار خودروی وارداتی کجاست؟
با توجه به اعلام چهار شرکت اصلی واردکننده خودرو می‌توان حدس زد که چه خودروهایی بیشترین سهم را در واردات خارجیها داشته‌اند و بیشترین ارز واردات را به خود اختصاص داده‌اند.
شرکت معین خودرو که طبق آمارهای ارائه‌شده از سوی گمرک بیشترین سهم واردات و ارز خارجیها را به خود اختصاص داده طیف وسیعی از خودروهای مجاز خارجی را به کشور وارد می‌کند. در حال حاضر، محموله‌‌‌‌های این شرکت شامل تویوتا کرولا در دو نسخه بنزینی و هیبریدی، لوین بنزینی و هیبریدی، هوندا وزل، هوندا E-NS۱ و آئودی Q۵ E-Tron است. بیشتر خودروهای وارداتی این شرکت تویوتاست.
همان‌طور که گمرک اعلام کرده این شرکت با واردات پنج‌‌‌‌هزار و ۶۵۰دستگاهی خودرو بزرگ‌ترین واردکننده محصولات خارجی به کشور است.
اما دومین واردکننده، دومین تولیدکننده بزرگ خودرو در ایران است که چندی پیش مدیرعامل آن در مجمع عمومی سالانه این شرکت، اعلام کرد که سایپا سود مناسبی از واردات خودرو به کشور ثبت کرده است. حالا سوال این است که این شرکت چه خودروهایی را وارد کرده است؟
آنچه مشخص است سهم خودروسازان بزرگ یعنی ایران‌‌‌‌خودرو، سایپا و پارس‌‌‌‌خودرو از واردات مدل‌‌‌‌های چینی، به چهار برند دانگ فنگ (ایران‌‌‌‌خودرو)، چانگان و سینوگلد (سایپا) و زوتی (پارس‌‌‌‌خودرو) محدود شده است. در واقع خودروسازان بزرگ برای واردات سراغ شرکت‌هایی رفته‌‌‌‌اند که پیش‌تر با آنها در حوزه مونتاژ همکاری داشتند. بنابراین خودروسازان بزرگ فعلا به واردات برندهای غیر‌‌‌‌چینی روی نیاورده‌‌‌‌اند که یکی از دلایل آن ممنوعیت واردات برندهای فرانسوی است.
بدین ترتیب دومین شرکت بزرگ واردکننده کشور فعلا چانگان و سینوگلد و زوتی وارد می‌کند. پیش از این عنوان شده بود که سایپا خودروی کیاسراتو را نیز در لیست وارداتی خود دارد که عملا چنین اتفاقی رخ نداد و این شرکت واردات چینی‌ها را همچنان در دستور کار دارد.
هر چند که بسیاری از ثبت‌نام‌کنندگان این خودرو به دلیل تاخیر در تحویل چانگان‌های وارداتی از این شرکت گلایه کردهاند.
اما سومین شرکتی که در لیست بزرگ‌ترین واردکنندگان خودرو به کشور قرار دارد، بهمن موتور با واردات یک‌هزار و ۶۵۰دستگاهی خودروهای خارجی است. همان‌طور که ملاحظه می‌شود سهمیه ارزی و تعداد خودروهای وارداتی شرکت‌های معین خودرو ایرانیان با واردات ۵هزار و ۶۵۰ دستگاه و سایپا با واردات ۵هزار و ۴۴۵دستگاه با سومین شرکت واردکننده خودرو یعنی بهمن که یک‌هزار و ۶۵۰ دستگاه وارد کشور کرده بسیار زیاد است. این شرکت نیز محصولات متنوعی را در ۶ماهه سال‌جاری وارد کشور کرده است.
در سال ۱۴۰۲ گروه بهمن با ثبت برند BM Cars به واردات خودروهایی از برندهای ام‌جی، هاوال، هونگچی و بستیون پرداخت، محصولات سانگ‌یانگ نیز توسط بی‌‌‌‌ام کارز گروه بهمن وارد شده است. همچنین شنیده می‌شود که بهمن مذاکراتی با بی‌وای‌دی برای واردات محصولات این شرکت انجام داده است.
اما چهارمین شرکت وارداتی در لیست گمرک، کرمان موتور است با واردات یک‌هزار و ۵۲۴دستگاهی خودرو. این شرکت نیز بیشتر محصولاتی از هیوندایی و کی‌ام‌سی وارد کشور می‌کند. آنچه مشخص است محصولات وارداتی در نیمه نخست سال‌جاری از تنوع نسبی برخوردار بوده، این در شرایطی است که به نظر می‌رسد خودروهای چینی دست بالا را در واردات داشته‌اند. بر این اساس اما خودروهای اروپایی درصد کمتری از واردات را به خود اختصاص داده‌اند بهطوری که در ۶ ماهه سال‌جاری در لیست برندهای اروپایی صادرکننده خودرو به ایران، نام فیات، فولکس واگن، اشکودا و آئودی به چشم می‌‌‌‌خورد. فولکس و آئودی خودروی برقی به ایران صادر کردهاند که اولی به ماموت خودرو مربوط می‌شود و دومی را هم نادین خودرو وارد می‌کند. همچنین فیات نیز توسط شرکتی به نام پارسیان موتور وارد کشور می‌شود و واردات اشکودا هم بر عهده پارس ساتر هوشمند است.
مسیر وارداتیها بعد از ترخیص از گمرک
با وجود ترخیص ۲۲هزار و ۲۶۴ دستگاه خودروی خارجی در ۶ماه ابتدایی سال‌جاری، به تصدیق بسیاری از شهروندان این خودروها چندان در معابر عمومی، بزرگراهی یا جاده‌‌‌‌ها حضور ندارند. بنابراین این سوال مطرح است که مقصد خودروهای وارداتی ترخیص‌‌‌‌شده از گمرکات کجاست و چرا در معابر عمومی یا خیابان‌‌‌‌ها دیده نمی‌‌‌‌شوند؟
اینکه چرا این محصولات به جای تردد در معابر و بزرگراه‌‌‌‌ها در نمایشگاه‌‌‌‌های خودروهای خارجیها پارک شده یا پلتفرم‌‌‌‌ها و سایت‌‌‌‌های خرید و فروش آنها را به‌‌‌‌وفور نمایش می‌دهند، سوالی است که پاسخ آن را باید در عملکرد سیاستگذار یافت.
اسفند ۱۴۰۱ وزارت صمت با ثبتنام ۳۳هزار متقاضی خودرو، تمام محصولات وارداتی را همچون خودروهای داخلی پیش‌‌‌‌فروش کرد. عنوان می‌شود که بسیاری از خریداران خارجیها، واسطه‌‌‌‌گران، نمایشگاه‌‌‌‌داران و در مواردی خود واردکنندگان بوده‌‌‌‌اند. حالا این سه دسته، بازار انحصاری محصولات خارجی را به دست گرفته‌‌‌‌اند، بهطوری که هم آنها را نمایش می‌دهند و هم قیمت‌گذاری می‌کنند. قیمت‌هایی که با فاصله از قیمت جهانی آنها به فروش می‌رسد.
به این ترتیب با رویه‌ای که در ورود خودروهای خارجی پیش گرفته شده، مسیر نهایی خودروهای وارداتی مسیر تنظیم‌‌‌‌گری نیست. همان طور که عنوان شد بسیاری از نمایشگاه‌‌‌‌های خودروهای خارجی که بیشتر در دو خیابان مطهری و بهشتی تهران واقع شده‌‌‌‌اند، مملو از محصولات متعلق به سال ۲۰۲۳ و ۲۰۲۴ است.
این موضوع نشان‌‌‌‌دهنده این است که متقاضیان خودروهای وارداتی که در اسفندماه سال ۱۴۰۱ با دپو کردن ۵۰۰میلیون تومان پول در حساب‌‌‌‌های خود، اقدام به ثبتنام وارداتیها کردند بیشتر قصدی برای استفاده شخصی نداشتند و به قصد سودآوری از شرایطی که دولت مهیا کرده بود، در سامانه فروش یکپارچه اقدام به ثبتنام خودرو کردند. این موضوع نشان‌‌‌‌دهنده این است که دولت نه با هدف تنظیم بازار خودرو بلکه تنها با هدف سودآوری برای عده‌‌‌‌ای خاص و ایجاد فضای رانتی، اقدام به لغو توقف واردات خودرو به کشور کرد.