از قدیم می‌گویند «دو دو تا چهار تا»، اما گویا دو دو تای خودروسازان و شورای رقابت، بیش از چهار می‌شود.
اعلام قیمت خودروهای داخلی از سوی شورای رقابت اگرچه ظاهرا پرونده قیمت‌گذاری خودرو را مختومه کرد؛ اما ابهامات فراوان آن نتوانست افکار عمومی را قانع کند و حالا پرسش‌های زیادی از بابت این ماجرا، ذهن مردم را به خود مشغول کرده است. ابهامات قیمت جدید خودروهای داخلی آنقدر زیاد است که افکار عمومی، نمی‌تواند بابت افزایش قیمت‌ها حق را به خودروسازان بدهد. مردم یک سال و نیم سرگردانی و انتظار را به جان خریدند تا شاید شورای رقابت بتواند قیمت خودرو را پایین بیاورد یا حداقل آن را تثبیت کند، اما حالا آنچه اتفاق افتاده، گرانی است و گرانی.
حرفی نیست! هزینه‌های تولید افزایش یافته، تورم بالا است، تحریم‌ها وجود دارند و هزینه‌های مالی دولت بر دوش صنعت خودرو نیز زیاد است؛ بله با این شرایط، قیمت خودرو باید افزایش یابد، اما با کدام سازوکار و با چه حساب و کتابی؟ «مگر نه اینکه دو دو تا می‌شود چهار تا؟» پس چرا دو دو تای خودروسازان و شورای رقابت، خیلی بیشتر از چهار شده است؟
خودروسازان می‌گویند که هزینه‌های تولید بالا رفته و دولت آنها را مجبور به نصب آپشن‌هایی مانند کیسه هوا و یورو4 کرده، پس قیمت خودرو باید متناسب با این هزینه‌ها بالا برود؛ اتفاقا شورای رقابت نیز بر حرف خودروسازان صحه گذاشته و تاکید می‌کند که افزایش قیمت حق آنها است؛ این در حالی است که وقتی هزینه‌های واقعی تولید انواع خودرو را در کنار هم قرار می‌دهیم، به قیمتی که شورای رقابت به آنها رسیده، نمی‌رسیم و این بزرگ‌ترین ابهام در اعلام قیمت جدید خودروهای داخلی به حساب می‌آید. علاوه‌بر این البته ابهامات و پرسش‌های دیگری نیز به چشم می‌آید، از جمله اینکه «چرا شورای رقابت در حالی که هنوز پنج شرط افزایش قیمت خودرو محقق نشده، با گرانی خودروها موافقت کرده است»؛ «چه تضمینی وجود دارد که خودروسازان شروط پنجگانه شورای رقابت را به اجرا درآورند و پاسخ مثبتی به اعتماد این شورا بدهند؟»؛ «چرا برخی خودروها با وجود کیفیت مناسب شان، ظاهرا کاهش قیمت داشته‌اند و برخی دیگر از خودروها به‌رغم کیفیت پایین، مجوز گرانی دریافت کرده‌اند؟»؛ «شورا با چه ابزاری می‌خواهد بر عملکرد کمی و کیفی خودروسازان نظارت کند و نسبت به محقق شدن شروط پنجگانه‌اش مطمئن شود؟»؛ «مگر شورای رقابت نمی‌گوید قیمت‌های اعلام شده در ابتدای هفته جاری، همان قیمت‌هایی است که سه هفته قبل‌تر اعلام شد، پس چرا خودروسازان آن زمان اعتراض کردند و حالا هیچ نمی‌گویند؟»
کیسه هوا و یورو4 آخرش چند؟
بزرگ‌ترین ابهام و پرسشی که در مورد قیمت جدید خودروها به چشم می‌آید، نحوه محاسبه نرخ نهایی خودروها است، چه آنکه هزینه‌های اعلامی از سوی خودروسازان و شورای رقابت با واقعیت موجود جور در نمی‌آید.
طبق گفته رئیس شورای رقابت، نرخ نهایی خودروها از «جمع قیمت کارخانه (قیمت پایه) به‌علاوه هشت درصد مالیات بر ارزش افزوده به‌علاوه سه درصد هزینه شماره‌گذاری به‌علاوه هزینه بیمه شخص ثالث به‌علاوه هزینه نصب دو عدد کیسه هوا به‌علاوه هزینه نصب استاندارد آلایندگی یورو4»، به دست آمده است. کاری به نرخ کارخانه خودروها و مالیات و هزینه بیمه و شماره‌گذاری نداریم؛ آنچه محل ابهام شده، هزینه‌ای است که خودروسازان بابت نصب یورو4 و کیسه هوا به شورای رقابت اعلام کرده‌اند. بنا به گفته برخی تامین‌کنندگان، خرید یک جفت کیسه هوا در نهایت هزینه‌ای 400 الی 600 هزار تومانی را روی دست خودروسازان می‌گذارد، حال آنکه در تعیین قیمت‌های جدید، هزینه نصب کیسه هوا روی برخی خودروها (پژو پارس) تا دو میلیون و 400 هزار تومان نیز محاسبه شده است. هرچند خودروسازان و شورای رقابت در پاسخ به این ابهام می‌گویند نصب کیسه هوا، هزینه‌های دیگری مانند تغییر فرم داشبورد و جانمایی نیز دارد؛ اما پرسش اینجا است که چرا خودروهایی مانند پژو 206 تیپ 5 و V8 که از همان ابتدای تولید به دو کیسه هوا مجهز بوده‌اند، باز هم مشمول هزینه نصب این استاندارد ایمنی، شده‌اند؟ آنهایی که چند سال قبل هم پژو 206 خریده‌اند، شهادت میدهند که خودرویشان از ابتدا دو ایربگه بوده است؛ حالا آیا خودروسازان در حق مردم لطف کرده و تا به امروز هزینه نصب کیسه هوا را از آنها دریافت نکرده‌اند؟! از طرفی، خودروسازان به شورای رقابت گفته‌اند هزینه نصب کیسه هوا برای پژو 405 (خودرویی با 30 سال قدمت)، به دلیل تغییر داشبورد و جانمایی، یک میلیون و 800 هزار تومان بوده، اما برای خودرویی مانند پژو 206 تیپ 5 (با وجود مجهز بودن به دو ایربگ و بی‌نیازی از تغییر داشبورد و جانمایی)، دو میلیون تومان هزینه نصب کیسه هوا لحاظ شده است یا مثلا هزینه نصب ایربگ سرنشین برای سمند 700 هزار تومان اعلام شده (آن هم در شرایطی که قیمت خرید یک عدد ایربگ نهایتا 300 هزار تومان آب می‌خورد)؛ بنابراین اگر با حساب و کتاب خودروسازان نیز پیش برویم و قیمت دو ایربگ را حساب کنیم، هزینه آن برابر می‌شود با یک میلیون و 400 هزار تومان؛ پس چطور می‌شود که نصب کیسه هوا روی خودرویی مانند پژوپارس ، دو میلیون و 400 هزار تومان آب می‌خورد؟ آیا می‌توان تمام این تناقض‌ها را با بهانه تغییر داشبورد و جانمایی ایربگ، توجیه کرد؟
این ابهامات اما در مورد استاندارد یورو4 نیز وجود دارد؛ به‌نحوی‌که نه تنها تفاوت فاحشی در هزینه نصب این استاندارد روی انواع خودروها به چشم می‌آید، بلکه هزینه‌ها بسیار بیش از آنچه هست، لحاظ شده است. اواخر سال گذشته بود که دبیر انجمن خودروسازان هزینه نصب استاندارد یورو4 را میانگین دو میلیون تومان اعلام کرد (هرچند پیش‌تر این هزینه را 700 هزار تومان عنوان کرده بود)، اما حالا حداقل هزینه‌ای که برای نصب این استاندارد در خودروهای سواری به شورای رقابت اعلام شده، دو میلیون و 300 هزار تومان است. این هزینه البته برای برخی خودروها به سه میلیون و حتی سه میلیون و 500 هزار تومان نیز می‌رسد. حالا پرسش اینجا است که خودروسازان هزینه نصب استاندارد یورو4 را بر چه اساسی، به شورای رقابت اعلام کرده‌اند؟ و مهم‌تر اینکه شورای رقابت که به شدت از فرمول و محاسبات خود دفاع می‌کند، چگونه به این ارقام اعتماد کرده است؟ آیا شورا نباید بابت هزینه‌های اعلامی، از مرجعی غیر از خودروسازان نیز استعلام می‌گرفت و از صحت و سقم اطلاعات ارسالی مطمئن می‌شد؟
دو دو تا چند تا؟
از بحث کیسه هوا و استاندارد یورو4 که خارج شویم، مورد مبهم دیگر به تعیین قیمت نهایی برخی خودروها مربوط می‌شود، بدین معنی که وقتی هزینه‌های تولید را جمع می‌زنیم، قیمت نهایی با آنچه شورای رقابت اعلام کرده، یکی نمی‌شود. به‌عنوان مثال، قیمت پژو 405 مدل slx بیش از محاسبات شورای رقابت از آب درآمده است؛ به‌نحوی‌که با جمع هزینه‌های تولید 405، قیمت آن 29 میلیون و 800 هزار تومان به دست می‌آید، اما شورا قیمت نهایی این خودرو را 30 میلیون و 300 هزار تومان تعیین کرده و مشخص نیست این 500 هزار تومان اضافه، بابت چیست.
یا مثلا از جمع زدن هزینه‌های تولید تیبا، قیمت نهایی آن 370 هزار تومان کمتر از آنچه شورای رقابت عنوان کرده، از آب در می‌آید و اینجا هم مشخص نشده که این پول اضافه بابت چیست؟ این اتفاق در مورد بیشتر خودروها حتی پراید نیز رخ داده و ظاهرا فقط وانت پیکان از این قاعده مستثنی بوده و قیمت نهایی آن کمتر از جمع هزینه‌هایش از آب در آمده است. ممکن است شورای رقابت در پاسخ به این ابهام بگوید، با توجه به ضریب کیفیتی که در فرمول قیمت‌گذاری لحاظ شده و به دلیل رشد کیفی خودروها، این ضریب برای آنها محاسبه و قیمت‌شان را افزایش داده است. این در حالی است که باید از شورای رقابت پرسید مگر افزایش کیفیت جزو وظایف خودروسازان نیست؟ پس چرا باید بابت این کار به آنها پاداش داد و هزینه این پاداش را از جیب مردم پرداخت؟ از طرفی، آیا واقعا خودروهای داخلی با افزایش کیفیت روبه‌رو شده‌اند که شورای رقابت به این بهانه قیمت آنها را دو سه درصد جدای از سایر افزایش قیمت‌ها، بالا برده است؟
شروط شورا محقق می‌شود؟
اما دیگر ابهام بزرگ اعلام قیمت جدید خودروهای داخلی از سوی شورای رقابت، به پنج شرطی برمی‌گردد که این شورا بابت اعمال افزایش قیمت‌ها پیش روی خودروسازان گذاشته است. رضا شیوا رئیس شورای رقابت چندی پیش اعلام کرد که خودروسازان در صورت رعایت پنج شرط «افزایش تولید»، «اجباری نبودن نصب آپشن‌ها»، «اصلاح قراردادهای فروش»، «حذف بازار حاشیه‌ای» و «حذف واسطه‌گری (دلالی)»، مجاز به افزایش قیمت محصولات خود هستند، حال آنکه این شروط هنوز محقق نشده‌اند، اما شورا مجوز افزایش قیمت را برای خودروسازان صادر کرده است. شیوا در پاسخ به این ابهام می‌گوید که شورا نمی‌توانسته بابت تحقق شروط خود صبر کرده و آنگاه فرمان افزایش قیمت را صادر کند؛ این در حالی است که باید از وی پرسید این همه عجله بابت گران شدن خودروها چیست؟ شروطی که شورای رقابت برای خودروسازان گذاشته، همه جزو وظایف آنها و حقوق اولیه مشتریان به شمار می‌رود و از ریشه، بدیهی و طبیعی هستند؛ بنابراین خودروسازها باید از سال‌ها قبل و با اراده خود، آنها را محقق و رعایت می‌کردند، حال چرا مردم باید بابت این شروط که حق و حقوق شان است، تاوان بدهند؟
از طرفی، چه تضمینی وجود دارد که خودروسازان شروط پنجگانه شورای رقابت را رعایت کنند و حالا که قیمت‌ها بالا رفته اند، تعهدات شان به شورا و مردم از یادشان نرود؟ اصلا شورای رقابت با کدام ابزار می‌خواهد بر عملکرد خودروسازان نظارت کند و بابت محقق شدن شرط‌هایی که گذاشته، مطمئن شود؟
ماجرای پیچیده پژو 206
در بین خودروهای داخلی اما پژو 206 داستان عجیبی برای خود دارد، به‌نحوی‌که شورای رقابت و خودروسازان می‌گویند قیمت آن در مقایسه با نرخ قبلی، کاهش یافته، اما آیا واقعا چنین اتفاقی رخ داده است؟ وقتی خودروسازان از کوچک‌ترین بهانه‌ها بابت افزایش قیمت محصولات خود استفاده می‌کنند، چطور ممکن است از خودروی پر فروشی مانند پژو 206 بگذرند و نه تنها گرانش نکنند؛ بلکه قیمت آن را کاهش هم بدهند؟ خودروهایی مانند پژو 405 و پراید که درصد ساخت داخل بالایی دارند، مطابق اعلام شورای رقابت با افزایش هزینه تولید و در نتیجه افزایش قیمت روبه‌رو شده‌اند، پس چطور ممکن است پژو 206 با درصد ساخت داخل بسیار کمتر، ارزان شده باشد؟ و عجیب‌تر اینکه مسوولان ایران خودرو اعلام کرده‌اند قیمت جدید پژو 206 باز هم باید تغییر کند که این «تغییر» قطعا به معنای افزایش خواهد بود و این بر پیچیدگی ماجرای 206 بیش از پیش می‌افزاید. کسی چه می‌داند، شاید این خودرو قربانی گرانی سایر محصولات این شرکت شده باشد و البته این پرسش پیش می‌آید که در بین این همه خودرو، چرا پژو 206؟!