خودروسازان خارجی در انتظار رفع تحریم ها

برف بر خیابان‌های شلوغ می‌بارد. پوشش سفیدی از برف پیکر یک فورد موستانگ را پوشانده است، خودرویی که نماد عشق آمریکایی‌ها به خودروهای بزرگ و پرقدرت است. اینجا نیویورک، مونترال یا توکیو نیست، بلکه تبریز، شهری در شمال غرب ایران است، کشوری که ورود خودروهای آمریکایی به آن هنوز ممنوع است. قبل از انقلاب سال 1979، ایران بازاری شکوفا برای خودروهای آمریکایی بود، اما در پی قطع روابط و وضع تحریم‌های گسترده علیه ایران و همچنین وضع ممنوعیت واردات آنها از طرف دولت ایران، فروش این خودروها در این کشور متوقف شد. از آن روز تا به حال صدها دستگاه از خودروهای لوکس اروپایی و آمریکایی در تبریز دیده شده‌اند که از طریق یک منطقه آزاد تجاری (ارس) در نزدیکی مرز ایران با ارمنستان و آذربایجان و از طریق یک کشور سوم وارد شده‌اند و فروشندگان، مالکان و مشتاقان خودرو در ایران بارها تصاویر و فیلم‌های بسیاری از آنها را در اینترنت منتشر کرده‌اند.

وجود این خودروها نشان‌دهنده آن است که تحریم‌ها کمتر توانسته‌اند جریان ورود خودروهای لوکس به ایران را متوقف کنند. بنا بر آخرین آمارها از سال 2012 به این سو بیش از هزار و 500 خودرو در این منطقه معامله شده‌اند که نیمی از آنها ساخت برندهای آمریکایی چون جی-ام‌سی، شورولت، کادیلاک، دوج و فورد بوده‌اند. بعضی افراد درگیر با بازار خودرو در این منطقه می‌گویند گاه خودروهای خارجی از طریق امارات‌متحده عربی و سپس نقاطی چون بندرعباس و بندر لنگه وارد ایران می‌شوند و بعد مسافتی بیش از هزار و 200‌ كيلومتر را طی می‌کنند و برای معامله به ارس آورده می‌شوند. فروشنده دیگری در ارس می‌گوید برخی خودروها هم از کردستان عراق و تاجیکستان وارد ایران می‌شوند. نشانه‌های واضحی وجود دارد که اگر دولت ایران با غرب به توافقی پایدار بر سر برنامه هسته‌ای‌اش دست یابد، ایران به بازاری پررونق برای خودروهای آمریکایی تبدیل خواهد شد؛ چرا که این خودروها سال‌ها در ایران ممنوع بوده‌اند و امروز مشتاقان بسیاری دارند.

تا چند سال پیش از انقلاب جنرال موتورز با یک خودروساز ایرانی برای مونتاژ خودرو همکاری می‌کرد. امروز از آمریکایی‌ها خبری نیست، اما ظرف چند سال اخیر ایرانی‌ها شرکایی از فرانسه، کره جنوبی، ژاپن و اخیرا چین یافته‌اند. 6 روز پس از توافق اولیه ایران با گروه 1+5 بر سر برنامه هسته‌ای، کنفرانسی در حوزه صنعت خودرو در تهران برگزار شد که نمایندگان بسیاری از خودروسازان متعدد دنیا در آن حضور داشتند. اگرچه هیچ نشانی از حضور آمریکایی‌ها در این نشست نبود، اما تحلیلگران در ایران و خارج از آن می‌گویند آمریکایی‌ها بیش از خودروسازان هر کشوری در دنیا در انتظار تغییر شرایط و قوانین مربوط به تحریم‌ها نشسته‌اند. جنرال موتورز اعلام کرد در این کنفرانس حضور نداشته و اخیرا هم گزارش‌های پراکنده در مورد ملاقات مدیرانش با مقامات ایرانی در مورد از سرگیری همکاری‌ها با صنعت یا بازار خودروی ایران را تکذیب کرد. بزرگ‌ترین خودروساز آمریکا می‌گوید به تحریم‌ها متعهد مانده، به نمایندگی‌هایش دستور داده هیچ معامله‌ای با طرف‌های ایرانی صورت ندهند و از معامله خودروهایش در منطقه آزاد تجاری ارس بی‌خبر است.

فورد هم به طریقی مشابه اعلام کرده از وجود طرف سوم در خرید و فروش خودروهایش به ایرانی‌ها خبر ندارد و تحریم‌ها را زیر پا نمی‌گذارد. با این حال منبعی نزدیک به این ماجرا مدعی است فورد در حال شناسایی امکان بالقوه شراکت در ایران است تا بلافاصله پس از رفع احتمالی تحریم‌ها و «به وقتش» وارد عمل شود. منبعی نزدیک به بازار خودرو ایران که نخواسته نامش فاش شود به رویترز گفت: «ایران بازاری بزرگ است و همه در یک قدمی آن در انتظار رفع تحریم‌ها نشسته‌اند. به محض وقوع چنین اتفاقی همه وارد خواهند شد.» با وجود منابع طبیعی غنی و جمعیتی بالغ بر 75 میلیون نفر، هیچ کمبودی در تقاضا وجود نخواهد داشت. در سال 2011 و با وجود تحریم‌هایی که صنعت خودروی ایران را زمین‌گیر کرد، خودروسازان این کشور يك میلیون و 600 هزار دستگاه خودرو تولید کردند. چنین رقمی در خاورمیانه چندان عادی نیست. تعرفه خودروهای وارداتی در ایران بسیار بالا و معمولا بیش از 2 برابر قیمت خودروست. ایران این تصمیم را برای حمایت از تولید داخلی‌اش گرفته، با این حال خودروسازان خارجی که قطعات را به ایران صادر و در آنجا مونتاژ می‌کنند مشمول تعرفه‌های به مراتب کمتری هستند. به همین دلیل است که رنو و پژو-سیتروئن در سال‌های اخیر در ایران بسیار فعال بوده و بیش از نیم میلیون خودرو (حدود یک سوم کل تولید در ایران) تولید کرده‌اند. اگرچه در پی شدت گرفتن تحریم‌ها مجبور به تعلیق کلیه فعالیت‌هایشان در ایران شدند. هنوز مشخص نیست که توافق نهایی بین ایران و غرب چگونه و چه زمانی محقق خواهد شد، اما تحلیلگران می‌گویند در صورت آب شدن یخ روابط، ایران بازاری بالقوه پرسود با سرعت رشد بالا خواهد بود که ظرفیت فروش در آن دست‌کم 2 میلیون دستگاه در سال خواهد بود. محمد یکی از فروشندگان خودرو در ارس است که امیدوار است محدودیت‌ها از سوی ایران و غرب هرچه زودتر رفع شوند: «اگر چنین شود، نه فقط تقاضا، بلکه کسب و کار هم اوج خواهد گرفت.»