ترمز مهم‌ترین بخش سیستم ایمنی در خودروها است که باید به‌صورت ادواری بررسی شود تا از بروز حوادث جبران‌ناپذیر جلوگیری شود.
هنگامی‌که در یک روز آفتابی با سرعت ۱۰۰ کیلومتربرساعت در بزرگراه مشغول رانندگی هستید و از موسیقی لذت می‌برید، احتمالا به این نکته توجه نمی‌کنید که درون محفظه‌ای از جنس فلز و شیشه حبس شده‌اید و فاصله‌تان میان مرگ و زندگی تنها به عملکرد صحیح چند قطعه‌ی مکانیکی وابسته است. در شرایط عملکرد صحیح و دقیق سیستم ترمز خودرو، از لحظه‌ی ترمزگیری در سرعت ۱۰۰ کیلومتربرساعت تا لحظه‌ی توقف کامل به‌طورمتوسط حدود ۹۱ متر طی می‌شود.
این اتفاق هرروز در سراسر دنیا به‌دلیل شرایط اضطراری مختلف به‌وقوع می‌پیوندد و کافی است در یکی از این شرایط سیستم ترمز به هر دلیلی از عملکرد استاندارد خود فاصله داشته باشد تا فاجعه رخ دهد. به‌همین‌دلیل، مراقبت از سیستم ترمز در خودروها و رسیدگی به آن‌ها بسیار مهم است و رانندگان باید به‌محض وجود نشانه‌هایی از نقص در این سیستم آن را بررسی و رفع کنند.
خوشبختانه نشانه‌های واضحی از ضعف در عملکرد سیستم ترمز وجود دارد که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به روشن‌شدن چراغ هشدار سیستم ترمز روی صفحه‌ی کیلومترشمار و احساس طولانی‌ترشدن مسافت توقف خودرو هنگام ترمزگیری اشاره کرد. در هریک از این حالات، راننده باید به‌سرعت به مکانیک مراجعه و سیستم ترمز را تعمیر کند. با‌این‌حال، نشانه‌های ضعف در سیستم ترمز به این موارد محدود نمی‌شود و راننده باید با سایر نشانه‌ها نیز آشنا باشد. در این مقاله، سعی می‌کنیم پنج نشانه‌ی مهم و غیرمعمول برای شناسایی ضعف در سیستم ترمز خودرو را معرفی کنیم تا از بروز تصادفات جبران‌ناپذیر جلوگیری شود.
خوردگی لنت‌ها
امروزه، اغلب خودروها به سیستم ترمز دیسکی مجهزند. در این سیستم، دیسک ترمز میان قطعه‌ای بهنام کلیپر (Caliper) قرار می‌گیرد. کلیپر ترمز به‌وسیله‌ی پیستون تعبیه‌شده در آن وظیفه‌ی فشردن لنت‌ها به سطح دیسک را برعهده دارد و اصطکاک ناشی از تماس لنت‌ها با سطح دیسک موجب کاهش سرعت خودرو یا توقف آن می‌شود. با گذشت زمان، اصطکاک سبب خوردگی لنت‌ها و کاهش ضخامت آن‌ها می‌شود. برای اطمینان از ضخامت مناسب لنت‌ها، نیاز است گه‌گاه لنت‌ها و دیسک ترمز بررسی شود. برای این امر کافی است فرمان را به‌طورکامل به یک سو بچرخانید و سپس سطح دیسک را از نظر ظاهری کنترل کنید.
سطح دیسک باید صیقلی و عاری از هرگونه خط‌وخش عمیق یا سایر ایرادات واضح ظاهری باشد. سپس باید از میان کلیپر لنت‌ها کنترل ظاهری شود. در این حالت، تعیین ضخامت دقیق لنت‌ها ساده نیست؛ اما به‌طورکلی حداقل ضخامت ایمن لنت‌ها حدود هفت میلی‌متر است. کاهش بیشازحد ضخامت لنت‌ها می‌تواند سبب بروز نشانه‌های هشدار دیگری نظیر افزایش طول توقف خودرو و سوت‌کشیدن شود. درصورت کاهش ضخامت لنت، بهتر است سریع‌تر آن‌ها را تعویض کنید تا علاوه‌بر افزایش ایمنی، از واردآمدن خسارت به سطح دیسک جلوگیری کنید.
صدای سوت یا جیغ
روی لنت‌ها قطعه‌ای فلزی وجود دارد که هنگام کاهش بیشازحد ضخامت لنت با سطح دیسک تماس پیدا می‌کند و موجب تولید صدای بلند سوت مانندی می‌شود. علاوه‌براین، اگر هنگام ترمزگیری صدایی شبیه تماس دو فلز با یکدیگر و خراشیدن سطوح حس شد، بهتر است هرچه‌سریع‌تر به مکانیک مراجعه شود. معمولا این حالت زمانی رخ می‌دهد که لنت‌ها کاملا مصرف می‌شوند و سطوح فلزی کلیپر یا پایه‌ی لنت‌ها با دیسک ترمز تماس پیدا می‌کنند. در این وضعیت، ضمن تعویض لنت‌ها احتمالا باید هزینه‌ی هنگفت تعویض دیسک را نیز متحمل شوید.
کشیده‌شدن خودرو به یک سو
تمایل خودرو برای حرکت به جهتی خاص بدون آنکه فرمان به آن سو چرخیده باشد، می‌تواند ناشی از وجود ایراد در سیستم ترمز باشد. اگرچه این نقص دلایلی دیگری نظیر تنظیم‌نبودن باد تایرها، لاستیک‌سایی، ایراد در سیستم فنربندی خودرو و تنظیم‌نبودن فرمان دارد، بررسی سیستم ترمز از مهم‌ترین کارهایی است که باید انجام شود. درصورتی‌که خودرو هنگام حرکت و بدون اعمال ترمزها به یک سو تمایل داشته باشد، امکان دارد یکی از کلیپرها گیر کرده و سبب چسبیدن لنت به سطح دیسک شده باشد. در این حالت، خودرو تمایل دارد به‌سوی چرخی حرکت کند که کلیپر آن گیر کرده است. اگر هنگام اعمال ترمزها خودرو به یک سو متمایل شود، می‌تواند نشان‌دهنده‌ی وجود نقص در سیستم توزیع فشار روغن ترمز یا برابرنبودن ضخامت لنت‌ها باشد. در هر حالت، باید به مکانیک مراجعه و نواقص رفع شود.
لرزش
ترمزگیری اضطراری در خودرو مجهز به سیستم ترمز ضدقفل (ABS) سبب لرزش شدید پدال زیر پای راننده می‌شود. این لرزش‌ها به‌واسطه‌ی قطع‌و‌وصل سریع اعمال فشار روغن روی کلیپرها ایجاد می‌شود و نشان‌دهنده‌ی سلامت سیستم ترمز ضدقفل است. در شرایط ترمزگیری عادی و غیراضطراری، اگر لرزش پدال وجود دارد می‌تواند بیانگر وجود ایراد در سیستم ترمز باشد. لرزش ترمز معمولا به‌دلیل تاب برداشتن و وجود نقص در دیسک ترمز ایجاد می‌شود.
دیسک ترمز، تنها در شرایط سخت نظیر افزایش بیشازحد دما ناشی از ترمزگیری زیاد در شیب‌ها یا حمل بار سنگین و ترمزگیری‌های پی‌درپی دچار تغییرشکل می‌شود. اگر تاکنون دیسک خود را درمعرض چنین تنش‌هایی قرار نداده‌اید، احتمال دارد لرزش خودرو ناشی از تنظیم‌نبودن فرمان باشد. در هر حال بهتر است سریع‌تر به مکانیک مراجعه کنید.
بروز نشانه‌هایی در پدال ترمز یکی از اساسی‌ترین هشدارها برای وجود نقص در سیستم ترمز است. درصورتی‌که هنگام ترمزگیری پدال به‌طور نامعمول پایین رود، می‌تواند نشان‌دهنده‌ی کاهش ضخامت لنت‌ها یا وجود ایراد در سیستم هیدرولیک ترمز نظیر نشتی روغن ترمز یا نفوذ هوا به سیستم ترمز باشد. برای اطمینان از نقص نشت روغن ترمز می‌توان به‌دنبال نشانه‌های روغن روی محل پارک خودرو بود.
درمقابل، اگر ترمز به کمترین اعمال فشار روی پدال حساسیت بیشازحد نشان دهد، می‌تواند نشانه‌ای از خوردگی ناهمسان یکی از دیسک‌ها یا آلودگی یا جذب رطوبت به روغن ترمز باشد. برای رفع این ایراد، کافی است روغن ترمز خودرو کاملا تعویض و سیستم ترمز برای وجود سایر نقص‌ها بازبینی شود.
اگر میان فشردن پدال ترمز و عکس‌العمل سیستم ترمز وقفه‌ی معناداری وجود داشته باشد، می‌تواند نشان‌دهنده‌ی نقصی در سیستم بوستر ترمز یا لوله‌های هیدرولیک باشد. اغلب گرفتگی در لوله‌ها می‌تواند سبب بروز این مشکل شود. در هریک از حالات ذکرشده، باید سریع‌تر به مکانیک مراجعه کنید.