یاتاقان زدن موتور ازجمله عیوب مهم و پر اهمیتی است که در صورت عدم توجه و رفع به موقع آن، می‌تواند خسارات سنگینی به دنبال داشته باشد. گاهی اوقات میزان آسیب به حدی است که پیشرانه از کار افتاده و دیگر روشن نمی‌شود؛ در چنین مواقعی کار از کار گذشته و بایستی موتور خودرو به طور کامل باز شده و از نو سر هم‌بندی گردد.
در ادامه این مطلب قصد داریم اطلاعاتی پیرامون عیب یاتاقان زدن موتور و علل وقوع آن را به اطلاع برسانیم.
یاتاقان چیست؟
یاتاقان در واقع نوعی بیرینگ به شکل ورقه فلزی نسبتا باریک است که ضمن تنظیم لقی میل لنگ و شاتون‌ها، حرکت روان آنها حین روشن بودن موتور را تضمین می‌کند.
یاتاقان‌ها در موتورهای احتراقی به دو نوع ثابت و متحرک دسته‌بندی می‌شوند؛ یاتاقانهای ثابت بین محل تماس میل لنگ با بلوک سیلندر و کپه‌های آن قرار گرفته و لقی عمودی میل لنگ نسبت به بدنه را تنظیم می‌کنند. یاتاقان متحرک نیز به گونه‌ای مشابه در محل تماس میل لنگ و دسته شاتون‌ها نصب شده و لقی شاتون نسبت به میل لنگ را تنظیم می‌کند. معمولا یک یا دو جفت بغل یاتاقان نعلی شکل نیز برای تنظیم لقی افقی میل لنگ در پیشرانه‌های احتراق داخلی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
زمانی که موتور خودرو روشن می‌شود، لایه نازکی از روغن در فضای باریک میان یاتاقان‌ها و میل لنگ تشکیل شده و موجب از بین رفتن اصطکاک این قسمت‌ها می‌شود تا میل لنگ بتواند حرکت دورانی خود را به سهولت تداوم بخشیده و پیشرانه خودرو به کار خود ادامه دهد.
منظور از یاتاقان زدن چیست؟
هر عاملی که باعث دفرمه شدن یا آسیب دیدن یاتاقان‌ها شود، به طوری که یاتاقان به میل لنگ بچسبد یا بیش از حد از آن فاصله بگیرد، لایه روغن دیگر قادر نخواهد بود به درستی فضای خالی میان این دو را پر کند؛ اصطلاحا در این وضعیت گفته می‌شود که موتور یاتاقان زده است.
اگر یاتاقان با سطح میل لنگ تماس پیدا کند و به آن بچسبد، حرکت موتور (دوران میل لنگ) سنگین شده و در نهایت پیشرانه از کار خواهد افتاد. اگر یاتاقان‌ها در اثر خوردگی و سایش، ضخامت استاندارد خود را از دست بدهند و بیش از حد نازک شوند، میل لنگ دیگر نمی‌تواند بدون لرزش به کار خود ادامه دهد، چرا که لقی استاندارد آن از بین رفته و حین کارکرد همواره صدایی شبیه به تق تق یا لق لق از ناحیه یاتاقان معیوب شنیده می‌شود.
علت یاتاقان زدن چیست؟
هر عاملی که باعث شود روغن با شدت و مقدار کافی به یاتاقان‌ها نرسد، می‌تواند موجب آسیب رسیدن به یاتاقانهای موتور گردد.
از جمله باید به عواملی همچون: خرابی پمپ روغن، کثیفی بیش از حد روغن موتور و فیلتر آن، وجود ناخالصی در روغن، آب و روغن قاطی کردن ناشی از سوختن واشر سرسیلندر یا هر دلیل دیگر، کمبود میزان روغن پیشرانه و... اشاره کرد.
همچنین هرگاه دمای کارکرد موتور بیش از حد افزایش یافته و این ازدیاد حرارت سریعا برطرف نگردد، نهایتا افزایش گرما منجر به انبساط حجمی بیش از حد میل لنگ و یاتاقان‌ها شده و فضای خالی میان آنها که بایستی توسط لایه باریک روغن پر شود، از بین خواهد رفت. بنابراین میل لنگ نمی‌تواند طبق روال همیشگی به حرکت دورانی خود ادامه دهد و این مسئله در نهایت پیشرانه را از کار خواهد انداخت.
قفل شدن ترموستات، خرابی رادیاتور، کمبود مایع خنک کننده، نشتی آب موتور، خرابی سامانه فن خنک کننده رادیاتور و غیره، از جمله مهم‌ترین علل افزایش دمای بیش از حد پیشرانه هستند که در صورت عدم رفع عیب، می‌توانند منجر به یاتاقان زدن موتور شوند.
در پایان توصیه می‌کنیم به منظور جلوگیری از بروز عیب در عملکرد یاتاقان‌ها، از روغن استاندارد در پیشرانه استفاده کرده و طی بازه‌های زمانی معین و حتی پیش از موعد نسبت به تعویض آن اقدام کنید. همچنین سعی کنید ضمن وارد نیاوردن فشار بیش از حد به موتور، همواره نسبت به عملکرد صحیح مجموعه سیستم خنک کننده و ترموستات و نیز کافی بودن میزان مایع روانکار و خنک کننده در پیشرانه اطمینان حاصل فرمایید.