موضوع نوسازی ناوگان خودروهای فرسوده سنگین از آنجایی مطرح شد که بر اساس تحقیقات این خودروها، 23 درصد از سهم آلایندگی کلان شهرهایی مانند تهران را دارند و این در حالی است که سهم سواری‌ها کمتر از دو درصد است.
در حال حاضر حدود 800 هزار خودرو با سوخت گازوئیلی در جاده‌های کشور تردد می‌کنند که در میان آن‌ها، چیزی حدود 203 هزار دستگاه کامیون و خودرو سنگین فرسوده وجود دارند که مصرف سوخت هرکدام از آن‌ها چیزی حدود دو برابر بیشتر از یک خودرو صفر کیلومتر است. حال با توجه به اهمیت این موضوع، دولت قصد دارد تا با پرداخت تسهیلات 320 میلیون تومانی با سود 9 درصد، مصرف کنندگان را به نوسازی خودروهای خود ترغیب کند.
اما آیا زمینه برای تحقق وعده‌های دولت در قبال نوسازی خودروهای فرسوده فراهم است؟ این اقدام با چه چالش‌هایی رو به رو خواهد شد؟
حسن کریمی سنجری، کارشناس صنعت خودرو در همین رابطه به خبرنگار خودروکار می‌گوید: «طرح تعویض خودروهای فرسوده از جایی آغاز شد که دولت طی بررسی‌هایی متوجه شد که از بین چند صد هزار خودرو تجاری کشور، حدود 202 هزار دستگاه از آن‌ها فرسوده محسوب می‌شوند و هر کدام از این خودروها مصرف سوختی دو برابر یک خودرو صفر کیلومتر دارند.»
او ادامه می‌دهد: «در صورت جایگزینی خودروهای جدید با فرسوده‌ها، به طور کلی چیزی حدود 5 میلیارد دلار در هزینه‌ها صرفه‌جویی خواهد شد که این مبلغ می‌تواند به خودروسازان تزریق شود.»
در طرح پیشنهادی دولت، رقمی معادل 70 درصد قیمت یک خودرو سنگین به صورت تسهیلات به خریدار وام داده می‌شود اما نکته اساسی این که چالش‌های اساسی بر سر راه این طرح وجود دارد.
کریمی سنجری در رابطه با این چالش‌ها بیان می‌کند: «خودروهای تجاری دارای کاربری خاص و محدود هستند و مشتری برای یک مصرف مشخص آن‌ها را خریداری می‌کند. اما در حال حاضر با توجه به کاهش بودجه‌های عمرانی، کشور در زمینه مسکن، بازرگانی و معادن، اقتصاد در حالت رکود به سر می‌برد. ناوگان لجستیک بیشتر برای کار در همین زمینه‌ها استفاده می‌شود و اگر رکود بر بازار حاکم باشد، بخش عظیمی از تقاضا برای این خودروها کاهش می‌یابد.»
این کارشناس صنعت خودرو تاکید می‌کند که با توجه به شرایط اقتصادی کنونی، در صورت خرید خودرو با کمک دولت، خریدار هیچ تضمینی برای بازگشت سرمایه خود ندارد و همین عامل باعث کاهش میل او برای پرداخت یک هزینه زیاد برای تعویض خودرو فرسوده خود است.
کریمی سنجری با بیان اینکه این طرح نیازمند تخصیص یک بودجه معین از سوی دولت است و تاکید می‌کند: «دولت ناچار به تخصیص مقدار معینی بودجه اولیه برای اجرای این طرح است. طرح نوسازی طی سه سال اجرا خواهد شد و در هر سال 70 هزار دستگاه خودرو جدید جایگزین خودروهای فرسوده می‌شود. این امر طی سه سال هزینه‌ای حدود چهار تا پنج میلیارد دلار برای دولت خواهد داشت.»
این کارشناس همچنین معتقد است که بحث گشایش اعتبار در کشورهای دیگر برای همکاری در ساخت و تامین قطعات خودروهای سنگین نکته بسیار مهمی است، به این دلیل که عمده خودروهای سنگین به صورت CKD وارد کشور شده یا از قطعات خارجی استفاده می‌کنند. دولت در حال انجام بخشی از آن است اما این روند به کندی پیش می‌شود و باید این روند را تسریع کند.
پس از اجرای برجام، جوینت ونچرهایی در زمینه ساخت خودروهای سنگین بین ایران و خودروسازان خارجی انجام شد که در حال حاضر این قراردادها در حال تعلیق هستند یا به کندی پیش می‌روند.
حسن کریمی سنجری با اشاره به اینکه شرکت‌های خارجی برای ورود و سرمایه گذاری در بازار ایران نیازمند تسهیلاتی و شرایط هستند، اظهار می کند: « متاسفانه این شرای مهیا نیست و همین باعث کاهش انگیزه خودروسازان خارجی برای حضور در بازار ایران می‌شود.»
نوسازی ناوگان خودروهای سنگین فرسوده نیازمند همکاری شرکت‌های ایرانی با شرکای خارجی است اما تحریم و همچنین شرایط سیاسی کشور شاید مانعی بزرگ برای این امر باشد.
نادر وهاب آقایی، کارشناس صنعت خودرو در این زمینه می‌گوید: «می‌توان گفت که این یک تصمیم بد موقع از سوی دولت است به دلیل این که برای اجرای این طرح، ایران به همکاری با شرکای خارجی نیاز دارد اما با برقرار شدن مجدد تحریم‌ها، شرکت ها در حال عقب نشینی برای حضور در بازار ایران هستند.»
او تاکید می‌کند: «نوسانات ارزی و همچنین کاهش قدرت خرید مردم هم یکی دیگر از موانع برای اجرای این طرح است. این برنامه با توجه به شرایط انقباضی کنونی اقتصاد ایران نمی‌تواند سر انجام خوبی داشته باشد.»
به نظر می‌رسد که اجرای طرح جایگزینی خودروهای فرسوده به این آسانی‌ها هم نیست و دولت باید چندین مانع بزرگ را برای اجرای صحیح این طرح پشت سر بگذارد. حال باید دید که دولتمردان چه تدبیری برای این چالش‌ها می‌اندیشند.