موضوع معاینه فنی در هیچ سالی به اندازه 96 داغ نبود. حرات و داغی موضوع معاینه فنی با تداخل و ارتباط با موضوع های مهم دیگر چون دریافت مجوز تردد طرح ترافیک، اجرای طرح LEZ و نظارت دوربین های ثبت تخلف نداشتن معاینه فنی و مسائل این چنین، به مراتب بر حساسیت این موضوع افزوده شد اما تاثیر معاینه فنی بر سلامت هموطنان و محیط زیست چگونه ارزیابی می شود؟
نواب حسنی منش، مدیرعامل مراکز فنی شهر تهران چندی پیش در نشست خبری گفته بود که آمار دریافت معاینه فنی با صدور یک میلیون و 546 هزار معاینه فنی صادر شده شکسته شد در حالی که 45 درصد از مراجعه کنندگان بنا به دلایل مختلف از جمله حدود ۲۹ تا ۳۰ درصد خودروها صرفا به دلیل آلایندگی، ۱۴ درصد به دلیل وضعیت ظاهری، هشت درصد به دلیل انحراف فرمان، پنج درصد به دلیل مشکلات کمک فنر و مابقی در تست ترمز مردود شدند.
هرچند بیان نشده است که چه میزان از خودروهای مردودی را خودروهای وارداتی تشکیل می دهند، اما با درنظر گرفتن کاهش زمان معافیت دریافت معاینه فنی برای خودروهای نو از 5 سال به 4 سال، مردود شدن 45 درصدی خودروها در معاینه فنی خبر از عمق فاجعه کیفیت محصولات خودرویی کشور می دهد و از این رو می توان به سادگی حدس زد که حدود 90 در صد از مردودی ها را بدون شک خودروهای تولید داخل تشکیل می دهند. چنین مردودی عظیمی تنها طی بازه کارکرد 5 ساله خودروها به سادگی درصد بالای مرگ و میر ایرانیان در سانحه های مرگ بار در جاده های غیر استاندارد کشور را توجیه می کند.
شخص نگارنده به عنوان مالک خودرویی 28 ساله که از دیدگاه دولتی "فرسوده" شناخته می شود، پیش از نوروز برای دریافت معاینه فنی به یکی از مراکز مراجعه کردم. کیفیت تجهیزات و ماشین آلات مخصوص و صحت بررسی کارشناسان مرکز معاینه فنی در بررسی خودروها به اندازه ای قدیمی و پیش پا افتاده بود که نمی توان دریافت معاینه فنی را دلیل بر بررسی و تایید سلامت خودرو دانست.
تجهیزات دستکاری شده، فرسوده و بسیار قدیمی هستند و گذشته از آن هیچ یک از پرسنل به بررسی سایر تجهیزات فنی مهم در خودرو، مانند سلامت چراغ های راهنما، چراغ های جلو و خطر عقب، زاویه چراغ ها، سلامت و شفافیت شیشه ها، سلامت آینه ها و مسائل مشابه نپرداخته و به شکل خنده داری از آن ها گذر می کنند. تنها موردی که معاینه فنی مورد نظر بر آن متمرکز بود، تست آلایندگی، تست تعلیق و تست ترمز را شامل می شد که با توجه به سن و میزان فرسودگی دستگاه های مورد نظر از سلامت آن ها نیز نمی توان مطمئن بود.
با این وجود خودرو مورد نظر (با آگاهی شخص نگارنده از ایراد مورد نظر) تنها در بخش عدم تنظیم زاویه فرمان مردود شد و این درحالی بود که آلایندگی پیشرانه این خودرو 28 ساله، با مجموعه فنی بسیار قدیمی شامل کنیستر تعویض نشده، عدم تجهیز به کاتالیزور و با وجود پیشرانه حجیم شش سیلندر 3.1 لیتری آلایندگی به مراتب کمتر از یک خودرو سایپا 111 مدل 1390 با سن هفت سال بود.
به راستی تاثیر دریافت معاینه فنی بر آمار مرگ و میر حاصل از سوانح رانندگی و آلایندگی محیط زیست چگونه بررسی می شود؟ آیا دریافت معاینه فنی از مراکزی که سلامت سیستم روشنایی خودرو را بررسی نمی کنند به معنای سلامت خودرو است؟ چرا خودرویی متعلق به سه دهه گذشته آلایندگی به مراتب کمتر از یک خودرو شش ساله داخلی تولید می کند اما به فرسوده بودن متهم می شود؟ چرا کیفیت سوخت تولید پالایشگاه های کشور و تاثیر مصرف سوخت و تولید آلاینده های خودروهای تولید داخل بر آلودگی هوا بررسی نمی شود؟
به گفته نواب حسنی منش، تنها در سال 1396 و تنها از جریمه های صادره از دوربین های کنترل عدم دریاف معاینه فنی تحت طرح LEZ، مبلغ 213 میلیارد تومان جریمه اخذ شده است و این مبلغ جدا از هزینه دریافتی از جریمه های دستی، دوربین های ثبت سرعت و غیره است. این هزینه گزاف هرچند بنا بر گفته ها به جیب شهرداری واریز نشده است و بر اساس بودجه سال 97 قرار است این هزینه صرف نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی شود که به تنهایی ناوگانی پر ایراد و ناکار امد است و بی دلیل نیست که مشکل ترافیک های سنگین کلان شهر های کشور هنوز حل نشده باقی مانده است. باید منتظر ماند و میزان ارتقا سیستم حمل و نقل عمومی در سال 1397 را پس از تزریق 213 میلیارد تومان در این سیستم نظاره کرد.