در شرایطی صادرات خودروهای سواری ایران 38 میلیون دلار است که در سال 1395 بالغ بر یک میلیارد و 935 میلیون دلار خودروهای خارجی وارد شده که ارزش آن در قیاس با صادرات 50.92 برابر است.
البته ارزش این صادرات و وزن آن در قیاس با سال قبل یعنی سال ۱۳۹۴ افزایشی نزدیک به سه برابر داشته و ۱۴ میلیون دلار به ۳۸ میلیون دلار رسیده است با این وجود این رقم نسبت به سال ۱۳۹۳ که صادرات انواع خودرو بیش از ۱۰۰ میلیون دلار ارزش داشت همچنان رقمی پایین محسوب می‌شود. حتی این رقم در سال ۱۳۹۱ از این نیز فراتر رفته و به ۳۲۵ میلیون دلار می‌رسید که این مسائل به خوبی گویای آن است که در زمینه صادرات خودرو هنوز با روزهای خوب خود فاصله بسیار داریم.
خودروهای ایرانی کجا می‌روند؟
از کشورهای عراق، الجزایر، سوریه، ترکمنستان، لبنان، چین، ساحل عاج، آذربایجان، آلمان و جیبوتی به عنوان عمده بازارهای هدف صادرات انواع خودروی سواری ایران یاد شده است که در میان این کشورها عراق با سهم ۷۶.۳ درصدی بیشترین سهم واردات خودرو را به خود اختصاص داده و پس از آن الجزایر و سوریه به ترتیب با سهمی ۵.۳ و ۴.۲ درصدی در رده‌های بعدی قرار دارند. اما حجم صادرات به کشورهایی مانند چین تنها ۰.۸ درصد، ساحل عاج ۰.۳ درصد، آذربایجان ۰.۳ درصد، آلمان و جیبوتی هر یک ۰.۲ درصد کل صادرات ایران بوده است.
همچنین ترکمنستان و لبنان دیگر کشورهایی هستند که سهمی بیش از یک درصد صادرات خودروی سواری را به خود اختصاص داده و به ترتیب ۲.۶ درصد و ۲.۴ درصد را از آن خود کرده‌اند. البته طبق اعلام جمهوری کره، ترکیه، قزاقستان، ارمنستان، بلژیک، فرانسه، روسیه، رومانی، مجارستان و مالزی دیگر کشورهایی هستند که می‌توان از آنها به عنوان بازارهای مهم بالقوه صادرات خودرو یاد کرد.
رقبای صادراتی خودروی ایرانی
اما بر اساس آمارهای ارائه شده در بخش صادرات خودروهای سواری جمهوری چک، اسلوواکی، تایلند، ترکیه، هند، چین، روسیه و بحرین مهم‌ترین رقبای ایران به شمار می‌روند.
نقش پررنگ چین در قطعات خودروی ایرانی
در زمینه واردات مواد اولیه مورد نیاز در سال ۱۳۹۵، ۴۷ درصد از این کالاها از کشور چین تامین شده و در کل رقمی بالغ بر ۵۶۵ میلیون دلار کالا در این بخش از کشورهای مختلف وارد ایران شده است. پس از چین، رومانی ۱۴ درصد واردات مواد اولین خودروسازی ایران را به خود اختصاص داده و ۷۶ میلیون دلار ارز کشور بابت واردات کالا از رومانی مصرف شده است. جمهوری کره با صادرات ۴۸ میلیون دلار ( ۸ درصد)، ژاپن ۴۷ میلیون دلار (۷ درصد)، سوئد ۴۳ میلیون دلار (۸ درصد)، ترکیه ۴۱ میلیون دلار (۷ درصد) از واردات قطعات مورد نیاز خودروسازی ایران را به خود اختصاص می‌دهند.
همچنین طبق این آمارها در زمینه صادرات انواع خودرو شرکت ایران‌خودرو ۱۹ میلیون دلار و شرکت سایپا ۵۳ میلیون دلار صادرات داشته‌اند.
واردات حدود دو میلیارد دلار خودرو سواری
اما در بخش واردات خودرو، در سال گذشته حجم واردات ایران رقمی بالغ بر یک میلیارد و ٩٣۵ میلیون دلار بوده است که این رقم نسبت به سال ۱۳۹۴ که واردات این بخش ارزشی معادل یک میلیارد و ۲۳۳ میلیون دلار بوده، رشدی قابل توجه را نشان می‌دهد.
رشد ٢١ درصدی تولید
طبق آنچه در آمارهای منتشر شده اعلام شده، در سال ۱۳۹۵ در کشور بالغ بر یک میلیون و ۲۵۵ دستگاه خودروی سواری تولید شده است البته به گزارش انجمن خودروسازان ایران، این رقم در شش ماهه نخست سال جاری نیز معادل ۶۴۳ هزار و ۳۲۱ دستگاه انواع خودروی سواری بوده است که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل رشد ۲۱ درصدی را نشان می‌دهد.
بزرگترین صادرکنندگان خودرو در دنیا
در حوزه تجارت جهانی خودروهای سواری، کشور آلمان با صادراتی معادل ۱۵۲ میلیارد دلار در سال ۲۰۱۶ میلادی ۲۲ درصد مجموع صادرات این بخش را به خود اختصاص داده است و در رده اول جدول قرار می‌گیرد پس از آن ژاپن با ۹۲ میلیارد دلار صادرات که ۱۳ درصد کل بازار می‌شود در رده دوم قرار گرفته و آمریکا با ۵۴ میلیارد دلار (۸ درصد)، کانادا ۴۹ میلیارد دلار (۷ درصد)، انگلستان ۴۱ میلیارد دلار (۶ درصد)، جمهوری کره ۳۷ میلیارد دلار (۵ درصد) از صادرات خودروی دنیا را به خود اختصاص می‌دهند. همچنین در حوزه تولید بر اساس آمارهای اعلام شده کشور چین با تولید ۳۴ درصد تولید جهان در سال ۲۰۱۶ در رده اول جدول قرار گرفته و پس از آن کشورهای ژاپن و آلمان به ترتیب با ۱۱ و ۸ درصد از کل تولید دنیا، رتبه ۲ و ۳ جدول را به خود اختصاص داده‌اند.
نقاط قوت خودروی ایرانی
مهم‌ترین نقاط قوت صادرات خودروی ایرانی بر اساس آنچه اعلام شده قیمت تمام شده مناسب و قابل رقابت این محصول در بازارهای جهانی، سرمایه‌گذاری در برندسازی، کسب سهم از بازارهای جهانی و ماندگاری در بازار، محصول باکیفیت رقابتی، ایجاد شبکه توزیع و فروش، انعطاف‌پذیری در تنوع محصول، کسب فرصت‌های ورود به بازارهای جهانی و رشد بازار و حفظ رقابتی محصول در بازار به شمار می‌رود.
چوب‌های موجود لای چرخ صادرات خودرو
البته در کنار این موارد موانع متعددی نیز بر سر راه صادرات انواع خودروی ایرانی وجود دارد که از میان آنها می‌توان به کاهش قدرت خرید مردم در منطقه خاورمیانه، عدم ثبات سیاسی و اقتصادی در برخی از بازارها که منجر به توقف یا کاهش صادرات می‌شود، مشکلات نقل و انتقال ارز، هزینه بالای حمل به خصوص حمل دریایی، عدم ارائه تسهیلات ارزان‌قیمت و رقابتی توسط بانک‌های داخلی و عدم امکان استفاده از تسهیلات بانک‌های خارجی، عدم پرداخت مشوق‌های صادراتی، تغییر قوانین واردات کشورها به سمت استانداردهای سختگیرانه و اعمال ناگهانی این نوع قوانین در برخی از کشورها اشاره کرد.
همچنین مشکلات ارائه اسناد بازرگانی با مبدا ایران در بازارهای هدف، عدم تمایل تجار صاحب‌نام در بازارهای هدف به همکاری با شرکت‌های ایرانی، عدم امکان گشایش ال سی ایرانی کالاها با مبدا ایران و عدم تخصیص ارز دولتی در صورت عدم گشایش ال سی در بازارهای آفریقایی و عدم عضویت ایران در اتحادیه‌های اقتصادی از دیگر مشکلات صنعت خودروسازی و صادرات آن به شمار می‌رود.
برای رفع این موارد نیز مواردی مانند برقراری مجدد مشوق‌های صادراتی، الگوبرداری از کشورهای موفق مانند چین و کره، واقعی ساختن نرخ ارز، اختصاص وام‌های کم‌بهره، سیاستگذاری و کمک به ایجاد شرکت‌های حرفه‌ای حمل، ایجاد ظرفیت در پایانه‌های مرزی، اتصال خط ریلی ایران و عراق، ایجاد ارتباط بین بانک‌های ایرانی و خارجی و ورود ایران به اتحادیه اقتصادی از جمله راهکارهای پیشنهادی در این بخش به شمار می‌رود.