فرمول تعیین قیمت خودرو، بعد از ماهها انتظار در حالی از سوی رئیس شورای رقابت اعلام شد كه پنج شرط نیز در كنار آن گنجانده شده است. شورای رقابت راه افزایش قیمت خودرو را گذر از این پنج شرط عنوان كرده است اما كارشناسان با نقد شروط شورای رقابت، آنها را «كلی» و «غیرقابل اجرا» میدانند. رئیس شورای رقابت اما در رابطه با «فرمول» و «شروط» اعلام شده نظر دیگری دارد. رضا شیوا تعیین پنج شرطی را كه به همراه فرمول شورای رقابت اعلام شده است، بر اساس شكایاتی میداند كه از سوی مردم از عملكرد خودروسازان به دست شورا رسیده است. شیوا در گفتوگو با «دنیای اقتصاد»، میگوید خودروسازان راهی جز قبول فرمول و شروط تعیین شده ندارند زیرا هم به نفع خودشان است و هم به نفع مصرفكنندگان.
با اعلام فرمول جدید و قیمتهایی كه بر اساس آن اعلام شده است، این سوال مطرح میشود كه آیا شورای رقابت به جای فعالیت اصلی خود که همان انحصار زدایی از بازار خودرو و ایجاد رقابت میان تولیدکنندگان است وارد جریان قیمتگذاری تک تک محصولات خودروسازان نشده است؟
هدف از تاسیس شورای رقابت، ایجاد رقابت در بازار بوده و با ورود به جریان قیمتگذاری، درحال تلاش برای رقابتی كردن بازارها است. اما باید بدانیم كه رقابتی كردن بازاری مانند خودرو، در كوتاهمدت امكانپذیر نیست. برای بازاری مانند خودرو و رقابتی كردن آن سرمایهگذاری داخلی و خارجی موردنیاز است، از طرفی كاهش تعرفهها هم ضروری است و تمام اینها اقداماتی زمانبر هستند.
اما با توجه به اینكه تعریف اصلی فعالیتهای شورا تعیین دستورالعمل قیمتگذاری برای كالاهای انحصاری است و نه تعیین قیمت، در رابطه با خودرو بیشتر شاهد فعالیتی مانند قیمتگذاری از سوی شورا هستیم.
تنظیم دستورالعمل قیمتگذاری برای بنگاههای انحصاری یكی از وظایف شورای رقابت است، مانند دستورالعملی كه برای تعیین قیمت خودرو تنظیم و در شورا نهایی شده است. تهیه فرمول به این معناست كه اگر متغیرهای مورد نظر در فرمول جایگذاری شود در نهایت به قیمت میرسیم، پس نام این جایگذاری متغیرها در فرمول، قیمتگذاری نیست.
شورای رقابت برای افزایش قیمت محصولات خودروسازان بر اساس فرمول جدید، 5 شرط تعیین كرده که برخی کارشناسان این شروط را «مبهم» خوانده اند؛ در این باره چه پاسخی دارید؟
این شروط برای شفافسازی فعالیت خودروسازان مطرح شده است. برای مثال یكی از شروط شورای رقابت اصلاح مدل فروش است. شكایات زیادی در این زمینه واصل شده؛ زیرا بر اساس مدل فعلی فروش، خودروی كمی به دست مشتریان واقعی میرسد و بیشتر، دلالها و واسطهگران هستند كه به خودرو خارج شده از کارخانه، دسترسی دارند. حالا خودروسازان باید طرحی بیاورند كه وقتی سایت خرید باز میشود، مردم عادی بتوانند ثبتنام كنند و سایت بعد از نیم ساعت بسته نشود.
سازوكار شورا برای اجرایی كردن این شرایط چیست؟
چگونگی اجرای این طرح نباید از سوی شورای رقابت اعلام شود. خودروسازان باید این طرح را بیاورند؛ زیرا این وظیفه شورا نیست كه طرح فروش را هم برای خودروسازان طراحی كند، به هر حال خودروسازان بیش از 40 سال است كه كار فروش را انجام میدهند و تهیه چنین طرحی از سوی آنها، كار سختی نیست.
اگر چنین اطمینانی به خودروسازان وجود دارد، چرا قیمتگذاری و تنظیم بازار بر اساس عرضه و تقاضا به خودروسازان سپرده نمیشود؟
بازار خودرو در حال حاضر انحصاری است و قیمتها در چنین بازاری نمیتواند بر اساس عرضه و تقاضا تعیین شود؛ زیرا در بازار انحصاری، این تولیدكننده است كه قیمتها را تعیین میكند نه بازار. بنابراین در چنین شرایطی تشكیلاتی فراقوهای نیاز است که با كار كارشناسی، قیمت عادلانه ای كه نفع هر دو سوی مصرفكننده و تولیدكننده را در نظر داشته باشد، اعلام كند.
یكی دیگر از شروطی كه از سوی شورا مطرح شده بود «میزان تولید خودرو در سطح قابل قبول شورای رقابت» بوده، این شرط قرار است چگونه اجرایی شود؟
میزان تولید خودرو با میزان عرضه آن رابطه مستقیمی دارد. در حال حاضر بازار خودرو چرا به حاشیه رفته است؟ زیرا نوع فروش و عرضه به گونهای نبوده كه خودرو به دست مصرفكننده برسد، پس شورای رقابت مشخص میكند كه خودروسازان چقدر تولید كنند تا عرضه به اندازه كافی وجود داشته باشد.
اما خودروسازان براساس برنامه تولید سالانهای كه دارند و با توجه به سفارشهایی كه از بازار میگیرند خودرو تولید میكنند.
تولید خودروسازان در ایران هرچقدر باشد باز هم كم است، با همین حجم تولید از طرف خودروسازان باز هم دیده میشود که مشتریان در صفهای طولانی منتظر تحویل خودرو هستند.
بنابراین شورای رقابت به این نتیجه رسید كه با توجه به حداكثر ظرفیت تولیدی كه وجود دارد، با خودروسازان توافق كند كه هرماه با توجه به ظرفیتی كه دارند خودرو تولید و عرضه كنند، نه كمتر از آن. بیشتر كسانی كه در بازار خودرو فعالیتی دارند میگویند این بازار حاشیهای كه الان وجود دارد دست خودروسازان است؛ امیدواریم كه اینطور نباشد، اما باید ببینیم این شرایط چگونه ایجاد شده است و چگونه باید از بین برود، قطعا یكی از راههای از بین بردن آن تولید ممتد بر اساس جدول زمانی است كه به خودروسازان ارائه میشود. در این صورت عرضه خودرو هم افزایش پیدا میكند.
شرط «انعقاد قراردادهای منصفانه طبق نظر شورای رقابت» چگونه اجرایی خواهد شد و شامل چه اقداماتی میشود؟
در مورد شرط قراردادها هم باید بگویم در تلاش هستیم قراردادهای فروش را بهگونهای تنظیم كنیم كه به سود مشتری باشد. در این زمینه هم شكایات زیادی دریافت شده و به دنبال آن هستیم که بندهای قرارداد را که جنبه یكطرفه دارد، حذف كنیم. در شورای رقابت حقوقدان وجود دارد، خودروسازان هم میتوانند نمایندگان خود را به شورا بفرستند تا قراردادها از ابتدا خوانده شود و مواردی كه در حق مشتری اجحاف شده است اصلاح شود.
اما خودروسازان حتی حاضر به اجرای فرمول قیمتگذاری نشدهاند، چه الزامی وجود دارد كه این شروط را رعایت كنند؟
شورای رقابت تشكیلاتی قانونی است بنابراین اگر كسی حكم شورا را رعایت نكند محاكمه خواهد شد و باید پاسخگو باشد.
یعنی با اعلام مخالفت خودروسازان با فرمول اعلام شده آنها باید محاكمه شوند؟
هنوز كه نه، ما باید صبر كنیم ببینیم در آینده نزدیك چه اتفاقی رخ خواهد داد، آنوقت اگر خطایی رخ داده بود بر اساس آن محاكمه انجام میشود.
در حال حاضر خودروسازان صراحتا اعلام كردهاند فرمول اخیر را اجرا نخواهند كرد، بهنظر شما این اتفاق نوعی زیر پا گذاشتن قانون نیست؟
هیچ خودروسازی تا كنون نگفته كه این فرمول را قبول ندارد، اطرافیان خودروسازان این را گفتهاند. آنها هیچ راهی جز اجرای این فرمول ندارند. به هر حال سكوت علامت رضا است.
قیمت برخی خودروهای اعلام شده توسط شورای رقابت، چندین میلیون تومان از قیمت فعلی این محصولات در كارخانه كمتر هستند، دلیل این موضوع چیست؟
این اتفاق تنها در مورد خودروی 206 رخ داده است كه از ابتدا هم اختلافنظرهایی در رابطه با قیمت آن وجود داشته است؛ زیرا خودروسازان میگفتند كه این خودروها ارزبری دارد. حالا ما باید ببینیم قیمت تمام شده این محصول چقدر بوده تا بر اساس آن قیمت این خودرو را تنظیم كنیم.
اما پژو پارس و پژو 405 نیز خودروهایی هستند كه قیمت فعلی آنها در كارخانه بین 4 تا 6 میلیون تومان از قیمتی كه شورای رقابت اعلام كرده است بالاتر است.
ببینید قیمت كارخانه با قیمت مصرفكننده متفاوت است. برای مثال هزینههایی مانند مالیات بر ارزش افزوده، هزینههای شمارهگذاری، بیمه شخص ثالث و برخی قیمتهای ثابت دیگر به قیمت خودرو اضافه میشود و قیمت نهایی مصرفكننده را تشكیل میدهد. ممكن است این اختلاف قیمتها به این دلیل بوده باشد.
با توجه به اینكه خودروسازان تا كنون سكوت كردهاند، فكر میكنید فرمول یا شروط شورای رقابت از سوی خودروسازان اجرایی شود؟
چرا نشود؟ اصلا به نفعشان است كه اجرا بكنند. برای مثال ما اگر روی تولید كنترل نداشته باشیم نمیتوانیم توزیع و بازار حاشیه را كنترل كنیم، برای كنترل حاشیه بازار هم افزایش تولید نیاز است. پس به نفع خودروسازان است كه برنامه افزایش تولید را در پیش بگیرند؛ زیرا با افزایش تولید ضمن تنظیم بازار، زیان خودروسازان هم پوشش داده میشود.
فكر میكنید فرمول اعلام شده برای تعیین قیمت، تا چه زمانی از سوی خودروسازان اجرایی شود؟
فرمول از لحظهای كه اعلام شده است قابلیت اجرایی دارد، امروز اولین روز كاری بعد از اعلام فرمول است باید ببینیم در چند روز آینده چه اتفاقی رخ خواهد داد، زمان همه چیز را مشخص میكند. به هر حال ما و خودروسازان و تمام بخشهای درگیر نیاز به تعامل داریم؛ زیرا فرمول قیمتگذاری به تنهایی نمیتواند بازار را تنظیم كند یا تولید و توزیع را كنترل كند، همكاری مهمترین بخش كار است.
از ابتدای امسال شاهد تعادل نسبی بازار با رشد تولیدات خودروسازان بودیم، اما با اعلام فرمول جدید بار دیگر نوعی سردرگمی به بازار خودرو باز گشته است. در این باره چه پاسخی دارید؟
مشتریان چند روز دیگر تحمل كنند همه چیز مشخص میشود.