خودروهای جدید از سیستم گیربکس اتومات استفاده می‌کنند و دیگر خبری از پدال سوم که کلاچ باشد نیست، چرا که کلاچ وظیفه انتقال گشتاور موتور به جعبه دنده را بر عهده دارد. اما در گیربکس‌های اتومات کلاچ نداریم به همین خاطر برای اینکه بین موتور و جعبه دنده ارتباط بر قرار شود نیاز به قطعه‌ای به نام مبدل گشتاور گیربکس خواهد بود که در این مقاله می‌خواهیم به صورت کامل به توضیح چیستی و نحوه‌ی عملکرد آن می‌پردازیم.
مبدل گشتاور گیربکس چیست؟
قطعه‌ای به جعبه دنده خودروهای مجهز به گیربکس اتومات اضافه شده است تا نیروی جعبه دنده را به موتور منتقل نماید شاید فکر کنید که در اینجا هم وظیفه انتقال نیرو از جعبه دنده به موتور بر عهده کلاچ است اما این تصور اشتباه است و در خودروهای مجهز به گیربکس اتومات وظیفه ارتباط بین موتور و جعبه دنده بر عهده مبدل گشتاور گیربکس است.
هنگامی که موتور ماشین با دور گشتاور و سرعت کم در حال حرکت است به دلیل کم بودن نیروی گشتاور به مدل گشتاور گیربکس، می‌توان با فشار دادن پدال ترمز، ماشین را به راحتی متوقف کرد برای مثال در پشت ترافیک سنگین و... می‌توان با فشار دادن پدال ترمز ماشین به صورت کامل متوقف کرد، و به محض حرکت کردن ماشین‌ها، با فشار دادن پدال گاز ماشین، نیروی گشتاور موتور بالا رفته و نیروی گشتاور بیشتری را به مبدل گشتاور گیربکس منتقل می‌کند و در نهایت این نیروی با قدرت بیشتری به چرخ‌ها انتقال خواهد یافت و ماشین با سرعت بیشتری حرکت می‌کند.
اجزای مبدل گشتاور گیربکس عبارتند از:
برای اینکه بتوانیم عملکرد مبدل گشتاور گیربکس را شرح دهیم ابتدا باید با اجزای داخلی آن آشنا شوید که به ترتیب عبارتند از:
-
پمپ
-
توربین
-
استاتور
-
روغن هیدرولیک
محفظه مبدل گشتاور توسط پیچ و مهره به قسمت فلایویل موتور متصل گشته است به همین خاطر موتور با هر سرعت دورانی در حال چرخش است که باعث می‌شود پره‌های پمپ مبدل گشتاور به چرخش در آید در ادامه کار هریک از این قسمت‌ها را با جزئیات بیشتری توضیح خواهیم داد.
وظیفه پمپ مبدل گشتاور گیربکس چیست؟
محفظه پمپ به فلایویل موتور چسبیده است و نوع حرکت پمپ به صورت گریز از مرکز انجام می‌شود و با توجه به اتصالی که با فلایویل موتور دارد تمام سرعت چرخش موتور به پره‌های پمپ منتقل می‌شود و با چرخش پمپ، روغن هیدرولیک توسط نیروی گریز از مرکز به سمت خارج از منطقه مرکزی به جریان می‌افتد و با ایجاد خلأ ناشی از چرخش، روغن به سمت مرکز هدایت می‌شود و تیغه‌های توربین را به جریان می‌اندازد.
وظیفه توربین مبدل گشتاور گیربکس چیست؟
توربین در داخل مبدل گیربکس به جریان می‌افتد و با حرکت خود باعث انتقال نیروی گشتاور موتور به محورها می‌شود و این پروسه باعث ایجاد حرکت در خودرو می‌شود که برای این کار روغن باید قبل از آنکه از مرکز خارج شود جهت خود را عوض کند با عوض شدن جهت تغییر روغن، توربین به حرکت در آمده و در پایان خودرو حرکت می‌کند.
وظیفه استاتور مبدل گشتاور گیربکس چیست؟
روغن هیدرولیک خارج شده از توربین به دلیل اینکه بر خلاف حرکت پمپ و نیروی گشتاور موتور است و در صورت رسیدن روغن هیدرولیک به پمپ به دلیل اصطکاک سرعت پمپ و گشتاور موتور کم می‌شود که برای اینکه این اتفاق رخ ندهد از قسمتی به نام استاتور استفاده می‌شود.
استاتور در مرکز مبدل گشتاور جعبه دنده تعبیه شده است و به عنوان بخشی ثابت وظیفه عوض کردن جهت روغن هیدرولیک و عدم وارد شدن به پمپ را بر عهده دارد که توسط تیغه‌هایی که دارد باعث عوض شدن جهت روغن می‌شود. استاتور طوری تعبیه شده که در جهت مخالف حرکت روغن هیدرولیک چرخش نماید.
وظیفه روغن هیدرولیک یا سیال انتقال دهنده مبدل گشتاور گیربکس چیست؟
روغنی که در داخل مبدل گشتاور جعبه دنده در جریان است روغن هیدرولیک با ویسکوزیته بالا هست و وظیفه انتقال نیروی گشتاور پمپ به توربین را بر عهده دارد. لازم به ذکر است که قسمتی از نیروی گشتاور پمپ به گرما تبدیل شده و همین امر باعث بالا رفتن سرعت چرخش پمپ نسبت به سرعت چرخش خواهد شد. همین امر باعث بالا رفتن افزایش مصرف سوخت در اتومبیل‌های گیربکس اتومات می‌شود که در سیستم‌های امروزی مقدار این هدر رفت به کمترین حالت ممکن کاهش پیدا کرده است.
با توجه به اینکه روغن هیدرولیک همواره در جریان است و به مرور زمان حالت ویسکوزیته آن کاهش می‌یابد باید پس از مدت زمان معین مورد بررسی قرار گیرد و در صورت اتمام عمر مفید خود باید تعویض گردد.
مزایای مبدل گشتاور گیربکس چیست؟
با توجه به اینکه با نحوه کارکرد مبدل گشتاور گیربکس آشنا شدید در ادامه از مزایای مبدل را با هم بررسی خواهیم کرد.
-
بالا رفتن طول عمر موتور خودرو
-
بالا رفتن گشتاور موتور تا دو سه برابر حالت طبیعی
-
متوقف شدن خودرو بدون خاموشی در حالت دنده
-
بالا رفتن سلامت قطعات گیربکس
-
جذب نوسانات موتور
از جمله مزایای مبدل گشتاور گیربکس می‌توان به نیروی گشتاور موتور به نرمی منتقل می‌شود و در حالت فعال بودن دنده، خودرو بدون خاموش شدن متوقف می‌شود.
معایب مبدل گشتاور گیربکس چیست؟
از جمله معایب مبدل گشتاور گیربکس نسبت به کلاچ‌های دستی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
-
شتاب موتور به تأخیر می‌افتد
-
بالا رفتن دمای موتور
-
تلف شدن قسمتی از نیروی گشتاور موتور
عملکرد گیربکس‌های اتومات به مرور زمان بهبود یافته و در طی سالیان گذشته بازدهی بالایی در هنگام کارکرد از خود نشان داده به همین خاطر در آینده نه چندان دور در بسیاری از وسایل نقلیه و به ویژه در خودروهای لوکس دنیا از آن به صورت فراگیر مورد استفاده قرار خواهد گرفت.
کلام پایانی
در این مطلب تمام تلاش خود را به کار گرفتیم تا به صورت اختصار و به زبانی ساده عملکرد مبدل گشتاور گیربکس را بیان کنیم و با توضیح دادن وظایف هر یک از اجزای 4 گانه مبدل به خوبی با نحوه عملکرد مبدل گشتاور جعبه دنده آشنایی لازم را به دست آوردید و در انتها به مزایا و معایب مبدل پرداختیم.