شاید در ابتدا با خواندن تیتر مطلب تعجب کرده باشید چراکه از شما خواستهایم در تابستان و گرمای هوا از «ضدیخ» استفاده کنید. این تیتر اما اشتباه تایپی نیست چراکه واقعاً توصیه میشود در تابستان هم مانند زمستان در رادیاتور خودرو از مخلوط آب و ضدیخ استفاده کنید چراکه ضدیخ خواص مهم دیگری غیر از جلوگیری از یخزدگی آب دارد.
ضدیخ دقیقا چیست؟
مسأله یخزدن سیستم خنککننده موتور خودرو از نخستین مسائلی بود که طراحان خودروهای اولیه با آن مواجه شدند. آنها برای رفع این مشکل به دنبال مادهای مناسب و البته با قیمت ارزان بودند و بهترین گزینه هم متانول یا الکل چوب بود. متانول سادهترین نوع الکل است و فرآیند تولید صنعتی ارزانقیمتی دارد ضمن آنکه بهخوبی میتواند وظیفه خود بهعنوان ضدیخ را انجام دهد و به همین دلیل هم استفاده از آن بهعنوان ضدیخ بهسرعت عمومیت یافت.
البته استفاده از متانول محدودیتهایی هم داشت که مهمترینش در آغاز، بخار شدن آن از سیستم خنککننده خودرو بود. درب رادیاتور خودرو هرچند برای خروج آب تحتفشار مناسب است اما بهطور کامل آببندی نیست و به همین دلیل متانول که در 65 درجه سانتیگراد به جوش میآید، با گرم شدن موتور بهمرور بخار میشد. به همین دلیل در صورت استفاده از متانول بهعنوان ضدیخ باید چندین بار در طول فصل سرد سال، ضدیخ به آب اضافه میکردید.
این مسأله البته در دوران خود عادی بود و رانندگان چندان به این مسأله توجه نمیکردند اما مشکل اصلی از جایی ناشی شد که بخشهایی از موتور (بهویژه سرسیلندر) برای کاهش وزن از قطعات آلومینیومی ساخته شد. موتور خودروهای قدیمیتر بهطور کامل از چدن و فولاد ساخته میشدند که متانول تاثیری بر آنها نداشت اما وقتی دوران استفاده از قطعات آلومینیومی در موتور فرا رسید مشخص شد متانول سرعت خوردگی آنها را تسریع میکند و این مسألهای نبود که بتوان بهسادگی از آن گذشت و به همین دلیل بود که مهندسان شیمی به دنبال یافتن جایگزینی برای متانول رفتند و درنهایت با C2H4(OH)2 برگشتند! فرمولش شاید کمی پیچیده باشد اما همه آن را با نام سادهترش «اتیلن گلیکول» میشناسند، مادهای که بدون توجه به برند ضدیخی که میخرید، پایه تقریبا تمام محصولات موجود در بازار است.
اتیلن گلیکول نخستین بار در سال 1926 به بازار معرفی شد و در تبلیغات اولیه از آن بهعنوان «ضدیخ دائمی» یاد میکردند چراکه این ماده میتوانست هر دو مشکل متانول را حل کند. از یکسو اتیلن گلیکول دمای جوشی معادل 197 درجه دارد و به همین دلیل در گرمترین زمان کارکرد موتور خودرو هم تبخیر نمیشود و نیازی نیست بهطور پیوسته آن را به آب اضافه کنید از طرف دیگر این ماده بر روی قطعات آلومینیومی موتور تاثیری ندارد.
ضدیخ فقط ضدیخ نیست
با توجه به نام «ضدیخ» و آنچه تاکنون شرح دادهایم شاید به نظر برسد کارکرد ضدیخ تنها به جلوگیری از یخزدگی آب در دمای صفر درجه محدود میشود اما واقعیت آن است که ضدیخ خواص مهم دیگری هم دارد و به همین دلیل است که همیشه توصیه میشود از آن نهتنها در زمستان که در هر چهارفصل استفاده کنید. نخستین و مهمترین کارکرد ضدیخ (البته غیر از جلوگیری از یخزدگی آب!)، خاصیت ضدجوش بودن آن است که باعث میشود توصیه کنیم حتی در این روزهای گرم هم از ضدیخ در خودروها استفاده کنید.
ضدیخ علاوه بر آنکه میتواند نقطه انجماد آب را به اعدادی زیر صفر برساند، نقطهجوش آب را هم به بالای 100 درجه میرساند و به این ترتیب آب میتواند بدون آنکه به جوش بیاید دمای بیشتری را تحمل کند. بهعنوان نمونه بر اساس بررسی انجام گرفته، ترکیب 50-50 آب و ضدیخ دمای جوشی معادل 106 درجه دارد و در نسبت 70درصد ضدیخ و 30 درصد آب دمای جوش به 113 درجه سانتیگراد میرسد. از سوی دیگر با توجه به آنکه سیستم خنککننده موتور محیطی بسته با فشار بالا است، دمای جوش بازهم افزایش پیدا میکند (اتفاقی که در زودپز میافتد و با بالا رفتن فشار، آب در دمای بالاتری به جوش میآید و به همین دلیل مواد غذایی زودتر در آن میپزند) تا جایی که مخلوط آب و ضدیخ بهراحتی میتواند دمای بیش از 120درجه سانتیگراد را نیز در موتور تحمل کند که فراتر از دمای عادی موتور است و به این ترتیب این مخلوط در تابستان نیز مانع از جوش آمدن آب میشود.
در کنار این، سازندگان ضدیخ مواد روغنی نیز به آن اضافه میکنند تا در فرآیند کاری خود بتواند واترپمپ را نیز روغنکاری کند تا مانع از آسیب به آن شود. از سوی دیگر به دلیل رنگ خاص ضدیخ، هرگونه نشتی در سیستم خنککنندگی بهراحتی قابلتشخیص است و درنهایت ضدیخ مانع از زنگزدگی اجزای فلزی داخلی موتور توسط آب میشود. با چنین دلایلی قطعا قانع شدهاید که ضدیخ را در همه فصول استفاده کنید.