هر چند سهم بازار دو شرکت بزرگ خودروساز کشور طی یک دهه گذشته با میزان سرعت مشخصی در حرکت بود، اما این سرعت در پساتحریم و همزمان با لغو تحریمها با تغییراتی همراه شده است؛ بهطوریکه کارشناسان با توجه به شرایط کنونی، رقابت سخت و فشردهای را برای سهم خواهی از بازار خودرو کشور میان خودروسازان، خصوصیها و واردکنندگان پیشبینی میکنند.
دو شرکت بزرگ خودروساز کشور در سال گذشته 85 درصد سهم بازار خودرو را در دست داشتند، حال آنکه بهنظر میرسد با عرضه خودروهای جدید ازسوی تولیدکنندگان، خصوصیها و واردکنندگان این سهم تا سال آینده با تغییر شکل محسوسی همراه باشد. در حال حاضر دو شرکت بزرگ خودروساز کشور با عقد قراردادهایی با شرکای خارجی خود یا تداوم مذاکرات در پی افزایش سهم خود از بازار داخل هستند این در شرایطی است که این دو تولیدکننده مطرح کشور واقف بر این امر هستند که رقابت سختی را در فضای پساتحریم پیشرو دارند، بنابراین احترام به خواست مشتری و همچنین عرضه خودروهایی با کیفیت و قیمت مناسب پیش شرطهای حضوری متفاوت و با افزایش سهمی بیشتر در بازارخودروی کشور محسوب میشود. در این بین بسیاری از دستاندرکاران صنعت خودرو معتقدند که رقابت برای مذاکره با خودروسازان مطرح و همچنین عرضه خودروهای باکیفیتتر، مشغله فکری بسیاری از خودروسازان شده، این در حالی است که حضور مستقل رنو و همچنین آمادگی سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران برای مشارکت در قراردادهای خارجی بهنوعی ابزار فشار خودروسازان در این زمینه خوانده میشود. اما آمارهای ارائه شده در زمینه سهم خودروسازان از بازار طی هفت ماه گذشته خود گویای تغییر این سهم از بازار خودروی کشور در سالجاری است؛ بهطوریکه طی هفت ماه ابتدایی سالجاری در مجموع 65/ 86 درصد از سهم بازار خودروهای داخلی را دو غول جاده مخصوص شامل ایرانخودرو و سایپا در دست گرفتهاند و سایر عرضهکنندگان خودرو اعم از واردکنندگان و خودروسازان خصوصی، 2/ 14 درصد باقیمانده را پوشش دادهاند.
بنا به آمار هفت ماهه سهم بازار خودروها طی سالجاری، ایرانخودرو با دارا بودن 41/ 48 درصد همچنان در صدر قرار دارد و بعد از آن سایپا با سهم 24/ 38 درصدی توانسته در مقام دوم جای بگیرد. این موضوع در حالی است که سهم ایرانخودرو در مقایسه با سال گذشته نشان از افت 07/ 2 درصدی دارد، اما سایپا با رشد 73/ 2 درصدی مواجه شده است. در این بین اما تولیدکنندگان خصوصی که سال گذشته توانسته بودند سهم 6/ 10 درصدی بازار را کسب کنند با افت 8/ 0 درصدی هماکنون سهم 8/ 9 درصدی دارند. همچنین بازار وارداتیها که سال گذشته با افت شدید مواجه بوده، با ورود برندهای جدید طی سالجاری در حال بهبود سهم خود هستند؛ بهطوریکه بنابر آمار هفت ماهه سالجاری سهم واردکنندگان از 3/ 3 درصد سال گذشته به 4/ 4 درصد در سالجاری افزایش یافته است. در این بین بررسی سهم بازار ارزشی خودروهای سواری از ابتدای سال 95 تا پایان مهرماه نیز نشان از سلطه بلامنازع خودروسازان دولتی دارد؛ بهطوریکه ایرانخودرو با دارا بودن 39 درصد از سهم بازار ارزشی در صدر جدول قرار دارد. پس از آن سایپا با دارا بودن 27 درصد از سهم بازار ارزشی در رتبه دوم جای گرفته است. در این میان، واردکنندگان خودرو با سهم 23 درصدی در رتبه سوم و در انتها تولیدکنندگان بخش خصوصی با 11 درصد قرار دارند.هرچند آمار سهم بازار در کشور نشان از آن دارد که تولیدکنندگان داخلی یعنی ایرانخودرو و سایپا همچنان در صدر قرار دارند و خودروسازان خصوصی و واردکنندگان هنوز امکان رقابت نزدیک با دولتیها را ندارند، اما تغییر و تحولات سهم بازار نشان از افزایش رقابت میان بازیگران مختلف فعال در بازار دارد.
سهم بازار تولیدکنندگان داخلی
همانطور که گفته شد ایرانخودرو و سایپا در مجموع سهم 65/ 86 درصدی بازار را طی هفتماه نخست سالجاری به خود اختصاص دادهاند. در این میان اما بررسی روند ماهانه سهم بازار خودروهای داخلی نشان از افتوخیز دارد؛ بهطوریکه سهم بازار ایرانخودرو در فروردینماه 6/ 51 درصد بود، اما در پایان اردیبهشتماه به 9/ 48 درصد رسید. روند نزولی سهم این شرکت تا پایان مهرماه همچنان ادامه دارد بهنحویکه سهم این شرکت در خرداد ماه 4/ 48 درصد، تیرماه 2/ 48 درصد، مردادماه 7/ 47 درصد و شهریورماه 2/ 47 درصد بود و در مهرماه به پایینترین حد خود یعنی 9/ 46 درصد رسید.
در این میان اما سهم بازار سایپا که نسبت به سال گذشته رشد 3 درصدی داشته است بهصورت ماهانه رشد را تجربه کرده است؛ بنابر آمار سهم نارنجیهای جاده مخصوص در فروردینماه 5/ 36 درصد بود که در اردیبهشت ماه به 1/ 38 درصد رسید. روند صعودی سهم این شرکت همچنان تا پایان مهرماه ادامهدار بوده است؛ بهطوریکه سهم بازار سایپاییها در خردادماه به 4/ 38 درصد، تیرماه 3/ 38 درصد، مردادماه مرداد6/ 38 درصد و شهریورماه به 7/ 38 درصد رسیده است و این سهم در مهرماه به بالاترین سطح خود یعنی 1/ 39 درصد افزایش یافت. با توجه به آمار اعلامی، مشخص میشود خودروسازان دولتی همچنان بیشترین نقش را در بازار خودرویی کشور بازی میکنند که کارشناسان مهمترین عامل در بالا بودن سهم بازار این دو خودروساز را حمایتهای تعرفهای عنوان میکنند. با وجود این، روند نزولی سهم بازار ایرانخودرو و روند صعودی سهم بازار سایپا نشان از تبادل سهم میان این دو شرکت دارد. کارشناسان مهمترین عامل در این زمینه را برنامهریزی دو شرکت خودروساز در سالجاری نسبت به سال گذشته میدانند. بر این اساس بهنظر میرسد شرکت سایپا با قراردادن برخی خودروهای جدید در سبد محصولاتش توانسته سهم خود را افزایش دهد، اما ایرانخودرو نتوانسته نیازسنجی دقیقی از بازار خودرو داشته باشد؛ بنابراین سهم او در بازار کاهش یافته است. در همین زمینه، حسن کریمی سنجری، کارشناس خودرو در گفتوگو با «دنیای اقتصاد» با اشاره به اینکه اولین گام در افزایش سهم بازار توسعه استراتژی بازاریابی در شرکتهاست میگوید: خودروسازان به منظور افزایش سهم خود باید خودروهای بازارپسند و مطلوب مشتری را وارد چرخه تولید خود کنند. وی به جز این عوامل انتخاب شرکای چینی مناسب و محصولات با قیمت مناسب و کیفیت خوب را عامل اثرگذار بر سهم بازار دو شرکت دانسته است و میگوید: سایپا با محصولاتی چون برلیانس، سراتو و حتی محصولات جدید رنو در سالجاری سهم بیشتری را کسب کرده است. این در حالی است که ایرانخودرو نتوانست با ورود محصولات چینی به سبد خود سهم بیشتری را کسب کند.
سهم بازار خصوصیها
هرچه هست، آمار هفت ماه ابتدای سالجاری میگوید که شرکتهای بخش خصوصی در مجموع 8/ 9 درصد از بازار خودرو کشور را به خود اختصاص دادهاند. این در شرایطی است که سهم بازار این شرکتها در مدت مشابه سال گذشته 6/ 10 درصد بوده است. سهم بازار این شرکتها که اکثرا به تولید خودروهای چینی مشغول هستند در حالی کاهشی است که آمار تولید خودروسازان بخشی خصوصی از ابتدای سالجاری تا پایان مهرماه نیز از روندی نزولی برخوردار بوده است؛ بنابراین بهنظر میرسد در دوران پساتحریم بهدنبال تغییر و تحول در بازار خودروها سهم بازار این شرکتها نیز با افت مواجه شده است که این موضوع برتولید این خودروها نیز اثر خود را برجای گذاشته است. بنابر آمار روند ماهانه سهم بازار این خودروها طی هفت ماه سالجاری، در فروردینماه سهم بازار خصوصیها 9/ 8 درصد بوده که همین رقم در اردیبهشتماه نیز تکرار شده است. با وجود این در خردادماه سهم این شرکتها به 5/ 8، در تیرماه 4/ 8 درصد و مردادماه به 3/ 8 درصد کاهش یافته است. سهم این خودروسازان در شهریورماه با یک دهم درصد رشد به 4/ 8 درصد رسید و در مهرماه نیز به 5/ 8 درصد افزایش یافت؛ اما در مجموع تولیدکنندگان خصوصی با افت سهم طی هفت ماه سالجاری مواجه شدهاند.
رشد بازار وارداتیها
خودروهای وارداتی نیز طی هفت ماه سالجاری نسبت به مدت مشابه رشد را تجربه کردهاند، طی همین مدت نیز توانستهاند سهم خود را در بازار افزایش دهند. وارداتیها در کل با کسب سهم 4/ 4 درصدی توانستهاند نسبت به سال گذشته رشد یک درصدی در سهم بازار خود را به دست بیاورند.روند ماهانه سهم بازار این خودروها نیز نشان از صعود آنها در جدول دارد؛ بهطوریکه سهم 3 درصدی آنها در فروردینماه به 1/ 4 درصد در اردیبهشتماه رسیده است. سهم این بخش در خردادماه سالجاری 7/ 4 رسیده است که این رقم در تیرماه به 1/ 5 درصد افزایش یافت. این افزایش تا اواخر مهرماه ادامهدار بود؛ بهطوریکه این رقم در مردادماه 4/ 5 درصد، در شهریورماه 7/ 5 درصد و مهرماه به 5/ 5 درصد رسید.