عراق بزرگترین بازار صادراتی خودروسازان ایرانی است که مردم آن قدرت خرید پایینی دارند. علاوه بر عراق کشورهای همسایه ایران ازجمله افغانستان، پاکستان، ترکمنستان و... نیز از نظر سطح درآمدی وضعیتی نزدیک به عراق دارند بنابراین باید در همکاریهای مشترک خودروهایی ارزانقیمت تولید و به این بازار عرضه کرد.
در بین خودروسازانی که برای سرمایهگذاری در ایران ابراز تمایل کردهاند، چینیها نیز حضور دارند که شاید بهترین گزینه برای تولید خودروهای مشترک صادراتی با خودروسازان ایرانی باشند.
در نگاهی کلی خودروسازان چینی در بخش کیفیت در ایران کارنامه درخشانی از خود به جای نگذاشتهاند و به طور معمول کیفیت، ایمنی و... را به خاطر تولید محصولی ارزانقیمت نادیده گرفتهاند. بنابراین اگرچه این خودروسازان محصولاتی با قیمت مناسب عرضه میکنند اما به نظر میرسد همکاری با این خودروسازان برای تولید خودرو ارزان مناسب بازارهای صادراتی ایران، اعتبار خودروسازان کشور را زیر سوال ببرد زیرا خودروسازان بزرگ ایران نامی شناخته شده در کشورهای همسایه دارند.
گزینه ساخت خودرو ارزان
این توضیحات نشان میدهد خودروسازان کشور برای انتخاب شریک تجاری برای تولید و عرضه خودرو ارزانقیمت به بازارهای صادراتی باید انتخاب هوشمندانهای داشته باشند. به باور دانشیار گروه خودرو دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی، در دنیا دو نگاه کلی در بخش تولید خودرو وجود دارد که یک نگاه به خودروسازان مطرح از جمله اروپایی، امریکایی و ژاپنی باز میشود که به کیفیت توجه بیشتری داشته و کیفیت را فدای قیمت نمیکنند و هنگامیکه قدرت خرید مشتریان پایین میآید حاضر به پایین آوردن کیفیت محصولات خود نمیشوند. نگاه دیگر در ارتباط با خودروسازانی نظیر چین و هند است که براساس قدرت خرید جامعه به طراحی خودرو میپردازند و کیفیت را فدای قیمت و بازار میکنند. امیرحسین شامخی در گفتوگو با صمت ضمن آنکه هیچکدام از این دو دیدگاه را رد یا تایید نمیکند، توضیح میدهد که هر دو گروه طرفداران خود را دارند و نمیتوان یکی را برنده و دیگری را بازنده دانست. بنابراین خودروسازان کشور ابتدا باید تکلیف خود را مشخص کنند که تصمیم به تولید چه نوع خودروهایی دارند؛ اینکه قیمت را به کیفیت ترجیح دهند یا استانداردهای خود را در تولید خودرو پیاده کنند. به باور این استاد دانشگاه، مصرفکنندگان خودروهای بیکیفیت و نیز خودروسازان برای تولید خودرو بیکیفیت ناگزیر به پرداخت هزینههایی هستند. این خودروها ایمن نبوده و در تصادفات باعث مرگومیر میشوند. آلایندگی این خودروها بالاست و نمونه آشکار آن در تهران قابل مشاهده است. خودروهای کم کیفیت یا بیکیفیت مصرف سوخت بالاتری نسبت به خودروهای کیفی همتراز خود دارند. از سویی در خدمات پس از فروش نیز از آنجایی که خودرو کمکیفیت زودتر خراب میشود، مالک آن باید هزینههای بالاتری برای خدمات پس از فروش بپردازد بنابراین اگرچه مشتری هنگام خرید مبلغ کمتری پرداخت میکند اما در ادامه به اندازه خرید اولیه یک خودرو باکیفیت باید هزینههای تعمیر را بپردازد. آنطور که شامخی ارزیابی میکند برای ورود به بازار صادراتی خودروهای ارزان، با توجه به تجربهای که خودروسازان چینی و هندی در این زمینه دارند، گزینه مناسبی برای تولید مشترک هستند اما پیش از آن باید برنامه برای تولید خودروهای صادراتی ارزان یا باکیفیت مشخص شود. وی به این پرسش که قدرت خرید مردمی که در بازارهای صادراتی خودرو زندگی میکنند در انتخاب نوع خودرو صادراتی چه تاثیری دارد؟ اینگونه پاسخ میدهد: اگرچه قدرت خرید بازار هدف نیز باید در بررسیها موردتوجه قرار گیرد و اینگونه استدلال میشود که بازارهای هدف صادراتی ایران بیشتر کمدرآمد هستند اما کشوری نظیر روسیه نیز میتواند به این بازارها اضافه شود؛ کشوری نزدیک به ایران که مشتریانش به دنبال خودروهای باکیفیت هستند.
وی میافزاید: علاوه بر آن کشورهای آسیای میانه از جمله قرقیزستان، آذربایجان، قزاقستان و... نیز میتوانند در ردیف بازارهایی صادراتی برای عرضه خودروهای باکیفیت قرار بگیرند بنابراین میتوان بازار هدف را به جای عراق و... روی کشوری نظیر روسیه متمرکز کرد. اگر خودروسازان داخلی به دنبال تولید خودروهای بیکیفیت بهدلیل قیمت ارزان برای بازارهای صادراتی باشند، کلاس صنعت خودرو را همیشه پایین نگه میدارند و من موافق این رویه نیستم. به گفته دانشیار گروه خودرو دانشگاه صنعتی خواجه نصیرالدین طوسی، در کشورهایی نظیر عراق و افغانستان که به نظر میرسد قدرت خرید مردم پایین است، مشتریانی وجود دارند که به دنبال خودروهای باکیفیت بوده و به این عامل بیش از قیمت اهمیت میدهند. فروش یک خودرو کیفی به این مشتریان سودآوری معادل فروش چند خودرو ارزان بیکیفیت دارد. در این کشورها خودروهای خارجی نظیر تویوتالندکروز و... نیز مشاهده میشود که این موضوع نشان میدهد در این کشورها خریدار برای خودروهای گران و کیفی نیز وجود دارد.
کاهش هزینههای حملونقل
نگاهی به نقشه جغرافیایی گویای این مطلب است که چین فاصله هزاران کیلومتری با کشورهای خاورمیانه دارد و خودروسازان این کشور که به تولید خودروهای ارزان و کمکیفیت معروف هستند، برای صادرات محصول به این کشورها یا همسایههای ایران هزینههای لجستیک بالایی را پرداخت میکنند. در این شرایط با توجه به دسترسی آسان از طریق ایران به این کشورها، چشمبادامیها به پیشنهاد تولید خودرو مشترک با ایران با هدف صادرات پاسخ منفی نخواهند داد. یک کارشناس صنعت خودرو در اینباره معتقد است تولید مشترک با چین برای خودرو ارزانقیمت صادراتی میتواند یکی از گزینههای خودروسازان داخلی برای همکاری باشد زیرا بازارهای مطرح، مشتریانی با توان خرید مختلف دارند که براساس بودجه آنها باید برنامهریزی کرد. عبدالله بابایی در گفتوگو باصمت به موضوع هزینههای لجستیک که خودروسازان چینی برای صادرات باید پرداخت کنند، اشاره کرده و میگوید که چین با کشورهای خاورمیانه فاصله زیادی دارد و صادرات خودرو به این کشورها هزینههای حملونقل بالایی را به گردن چین میاندازد. اگر ایران به مرکز صادرات خودرو در خاورمیانه تبدیل شود و با خودروسازان چینی خودروهای تولید مشترک صادراتی تولید کند، میتواند بخشی از بازار را بهدست آورد.
وی تصریح میکند: بهطور کلی خودروسازان چینی در کشورهایی که قدرت خرید مردم جامعه آن شبیه ایران است، نفوذ دارند اما صادرات آن اندک است. در کنار همکاریهای مشترک، شرکتهای بزرگ خودروسازی کشور ازجمله ایرانخودرو و سایپا نیز مذاکرات خوبی در زمینه صادرات داشتهاند که در آینده در این عرصه وضعیت بهتری خواهند داشت بنابراین صنعت خودرو کشور آینده خوبی را پیشرو دارد. براساس این گزارش، تولید خودروهای ارزانقیمت برای صادرات به کشورهای همسایه گزینه مناسبی برای افزایش میزان صادرات و دستیابی به هدفگذاری صادرات یک میلیون خودرو در سال ۱۴۰۴ خواهد بود و در این بین خودروسازان کشور میتوانند از تجربه خودروسازان ارزانساز همچون چین و هند استفاده کنند و به همکاری با این خودروسازان بپردازند. در این برنامه خودروسازان کشور نباید از موضوع کیفیت غافل شوند زیرا در این صورت بازارهای صادراتی خود را از دست خواهند داد.